شیخ فضل الله نوری انقلابی عصر استبداد، اصلاحگر عصر مشروطه

مشروطیت، از حوادث بزرگ دوران معاصر است که به لحاظ تاثیر عمیق و ماندگارش بر سیاست و فرهنگر این سرزمین، نقطه عطفی در تاریخ به شمار می رود و امروزه بسیاری از صاحب نظران، بررسی مشروطیت و کاوش درباره ریشه ها و پی آمدهای آن را برای آشنایی نسل حاضر با پیشینه فرهنگ و سیاست کشور خویش و عبرت گیری از آن در جهت بهبود وضعیت کنونی خود، امری حیاتی می شمرند. بررسی مشروطیت، بدون پرداختن به مواضع فکری و سیاسی آیه الله حاج شیخ فضل الله نوری ممکن نیست. زیرا وی در مراحل گوناگون تاریخ مشروطیت دخیل و موثر بوده و چنان که مشروطیت را بستر بروز نخستین نزاع جدی و اصولی بین دین و مدرنیزم در تاریخ کشورمان به شمار آوریم. شیخ در آن هنگامه، پرچم دار دفاع از دین محسوب می شده و هزینه سنگینی را نیز بابت این امر پرداخته است. بررسی زندگی و افکار شیخ فضل الله نوری از زاویه دیگر نیز که این نوشتار به منظور آن گرد آمده خالی از فایده و عبرت نیست و آن بازکاوی نقش وی به مثابه یک مصلح پر تکاپو و تاثیر گذار در تاریخ معاصر است؛ شخلصیتی که حتی اگر افکار و رفتارش را صائب ندانیم باید بپذیریم که با مبارزات خویش بر سیر تاریخ کشورمان در عصر مشروطیت و پس از آن تاثیر نهاده و حتی پس از گذشت هفتاد سال از مرگش، بحث های بسیاری را در دوران انقلاب اسلامی بر انگیخته است . مقاله حاضر شخصیت ، اندیشه و عمل کرد شیخ را از این زاویه بحث و بررسی کرده است.