معرفت و حیانی

قوام نبوت و بعثت انبیا وحی و ارتباط غیبی خدا با انسان های برگزیده ای است که پیام آور هدایت الهی بر بشریت اند. وحی در صحنه عالم طبیعت چهره می گشاید، اما خود، پدیده ای فراطبیعی و به دور از دسترس نامحرمان است و تنها جان ملکوتی پیام گیران الهی در کانون بارش آن آبشار صفابخش قرار می گیرد. راز چگونگی آن اتصال حضوری و ارتباط روحانی بر غیر وحی آوران پوشیده است. اما ره آورد آن حضور تکرار ناپذیر بعثت پیامبران در سوق آدمیان به سوی تعالی وجودی است. نهضت های اصلاحی پیامبران یک حقیقت تاریخی است که آثار ژرف فرهنگی و معنوی آن را نمی توان در جای جای تاریخ حیات بشر نادیده انگاشت. انسان های معمولی اگر چه به طور مستقیم و بی واسطه نمی توانند مخاطب و گیرنده وحی آفریدگار باشند، لکن تناسب وهم آوایی پیام آن پاکدامنان صادق الهی با جان و فطرت درونی و خرد انسانی باعث آن است که او هرگز خود را بی نیاز از چراغ وحی نبیند.تحلیل و تفسیر ماهیت وحی و چگونگی آگاهی یابی پیامبران، برای ما غایبان از صحنه های حضور ربانی امری نامقدور است؛ اما آثار وحی محمدی (ص) یعنی قرآن، بر بلندای تاریخ بشر با حضور مدلل و بانگ رسا هماره از همگان می خواهد که درآن بیندیشند و اگر در الهی بودن آن تردیدی داشته آن را پدیده ای انسان ساخته می پندارند، به حکم این که خود نیز انسان اند، - به معنای عام- همه توان ونیروهای خود را در کار اندازند و مانند آن را بسازند، اگر درمانند مطوئن باشند که این کتاب پرتوی از علم الهی و رهاورد وحی پروردگار به محمد(ص) است. از سوی دیگر با خرسندی می توان در تاریخ ظهور وحی قرآنی شخصیتی چون علی بن ابی طالب را یافت که از همان آغاز رسالت پیامبر اسلام همپای رسول الله شاهد وحی آسمانی بوده است: قل کفی بالله شهیدا بینی و بینکم و من عنده علم الکتاب( رعد/23) این گواه صادق تجلیات وحی قرآنی برای ما گفتنی های بسیار دارد.شما موقعیت مرا از نظر خویشاوندی و قرابت و مقام و منزلت نسبت به رسول خدا می دانید. او مرا در دامن خویش پرورد... من همچون سایه به دنبال او بودم و او هر روز نکته ای تازه از اخلاق پسندیده را بر من آشکار می ساخت و مرا می خواند که به او اقتدا کنم . او پاره ای از سال را در کوه حرا به عبادت می پرداخت، تنها من شاهد او بودم و کسی جز من او را نمی دید. در آن روز غیر از خانه رسول خدا خانه ای به نور اسلام روشنا نیافته بود و غیر از پیامبر و خدیجه، من سومین مسلمان بودم که نور وحی و رسالت را می دیدم و شمیم نبوت را استشمام می کردم. هنگام فرود وحی بر پیامبر صدای ناله شیطان را شنیدم از رسول خدا پرسیدم: این ناله چیست؟ فرمود: این بانگ شیطان است که از پرستش خود نومید گشته. تو آن چه را من می شنوم: می شنوی و آن چه را که من می بینم می بینی جزآن که تو پیامبر نیستی بلکه وزیر و مشاور من هستی و بر راه نیک قرار داری..همین طور در سخن دیگری امام نسبت خود را با پیامبر و آموزه های غیبی آن گرامی چنین بیان می دارد:... اما من هر روز یک نوبت و هرشب یک مرتبه بر پیغمبر وارد می شدم با من خلوت می کرد و در هر موضوعی محرم رازش بودم و چیزی از من پوشیده نداشت. اصحاب پیغمبر می دانند که جز من با هیچ کس چنین رفتاری نمی کرد. بسا بود که درخانه خود بودم و پیغمبر نزدم می آمد و این همنشینی بیشتر درخانه من واقع می شد و آن هنگام که در بعضی از منازل آن حضرت وار د می شدم. زنان خود را بیرون می کرد و تنها با من بود و چون به منزل من می آمد فاطمه و هیچ یک از پسرانم را بیرون نمی کرد، چون از او می پرسیدم جواب می داد و چون پرسشم تمام می شد و خاموش می شدم او شروع می فرمود. هیچ آیه ای از قرآن بر رسول خدا نازل نشد جز این که برای من خواند و من به خط خود نوشتم و تاویل و تفسیر و ناسخ و منسوخ و محکم و متشابه و خاص و عام آن را به من آموخت و از خدا خواست که فهم و حفظ آن را به من عطا فرماید و از زمانی که آن دعا را درباره من کرد هیچ آیه ی از قرآن و هیچ علمی را که املا فرمود و من نوشتم فراموش نکردم وآن چه را که تعلیم فرمود از حلال و حرام و امر و نهی، گذشته و آینده و کتابی که بر هر پیغمبر پیش از او نازل شده بود از طاعت و عصیان به من تعلیم فرمود و من حفظش کردم و حتی یک حرف آن را فراموش نکردم ، سپس دست خویش را بر سینه ام گذاشت و از خدا خواست قلب مرا از علم و فهم و حکم و نور پرکند. در این مقاله کوشش شده تا مسئله وحی که از پایه های اساسی آیین توحیدی است از زبان پیشوای موحدان، علی بن ابی طالب شرح و بازگفته شود.