فلسفه دین و الهیات جهانی با رویکرد اسلامی

پرسش اصلی نوشتار حاضر این است که آیا فلسفه دین و الهیات موسوم به جهانی، می‌تواند با رویکرد اسلامی دنبال شود یا نه؟ فلسفه دین اجمالاً عبارت است از تامل عقلی بیرون‌نگرانه در باب دین. این قسم معرفت، از سنخ فلسفه‌های مضاف و معرفت درجه دوم است و آشکارا از کلام (الهیات)، دین‌پژوهی و فلسفه متمایز است و با بهره‌گیری از توانایی عقل نظری، به ارزیابی معتقدات ادیان و پدیدار عمومی دین می‌پردازد. در این نوشتار نشان داده خواهد شد فلسفه دین با رویکرد اسلامی امکان‎پذیر است و می‌تواند در مسیر تحقق قرار گیرد. اما از محوری‌ترین مسائل فلسفه دین در روزگار ما، مسئله الهیات جهانی است، تا آنجا که به نظر می‌رسد آن‌گاه می‌توان از فلسفه دین با رویکرد اسلامی دفاع کرد که تکلیف این مسئله مهم نیز با رویکرد اسلامی روشن شود. الهیات جهانی می‌کوشد بدون اتکای انحصاری بر یک دین خاص، بلکه بر مبنای مشترکات ادیان مختلف جهان، تبیینی روزآمد و قابل‌پذیرش از پدیدار عمومی دین ارائه دهد. اصلی‌ترین مبنای الهیات جهانی در غرب، تکثرگرایی دینی است؛ اما نوع نگاه قرآن به مسئله دیگرادیان، با این مبنا سازگاری ندارد، بلکه بیشتر با شمول‌گرایی تناسب دارد و مبنای گفت‌وگوی بین پیروان ادیان را تکثرگرایی اجتماعی از طریق تساهل و مدارای پیروان ادیان می‌داند. اما این بدان معنا نیست که قرآن با اصل پی‌ریزی یک «الهیات جهانی» مخالف است، بلکه بر عکس با نظر به برخی آموزه‌های قرآنی می‌توان الهیاتی جهانی بر مبنای آموزه‌های مشترک ادیان، معنویت و تقدس، عقلانیت و کرامت انسانی تاسیس کرد.

The philosophy of religion and global theology with an Islamic approach

The main question of this article is that Does the philosophy of religion and theology, called the universal, can be followed by an Islamic approach? In short, the philosophy of religion is a extraneous rational reflection on religion. This kind of knowledge is the philosophy of and secondary  Knowledge. It is clearly distinguished from Theology , Religion, and Philosophy and by using the ability of theoretical reason, it evaluates the beliefs of Religions and the general phenomenon of Religion. In this paper, it will be shown that the philosophy of religion is possible with an Islamic approach and can be realized. One of the most important issues of the philosophy of religion in our day is the question of global theology, as far as it seems, then it would be possible to defend the philosophy of religion with the Islamic approach that the situation of this important issue is also clarified with the Islamic approach. The global theology attempts to present an uptodate and acceptable explanation of the general phenomenon of religion without relying exclusively on a particular Religion, but on the basis of commonalities of various Religions in the world.The main foundation of the global theology in the West is religious pluralism. But the Qur'an's view of the issue of other religions is not compatible with this basis, but is more consistent with inclusiveness and the basis of dialogue among followers of religions is social pluralism through the tolerance of followers of religions. But this does not mean that the Qur'an disagrees with the principle of a global theology, conversely, according to some Qur'anic doctrines, the global theology can be established based on shared doctrines of religions, spirituality and holiness, rationality, and human dignity.