دیدگاه اومانیستی و دین

بینش انسان محورانه که از دوره رنسانس به بعد شالوده تفکر غربی را تشکیل می دهد، در اندیشه دینی الاهیات غربی نیز نقش اساسی و بنیانی بازی می کند؛ اما این نقش: 1. گاهی با ادیان الهی مانعه الجمع است؛ 2. زمانی با اصالت بخشی به عقل انسان فقط دین عقلانی را می پذیرد؛ 3. و زمانی قابل جمع با ادیان وحیانی و الاهی است. به بیانی دیگر: در رابطه سلبی اومانیسم با خداپرستی انسان آن چنان در زمینه اختیار، آزادی و قدرت، خود را توانا می یابد که به نحو بالقوه یا بالفعل ادعای خدایی می کند و این نهایت درجه طغیان انسان است. در رابطه ایجابی اومانیسم با خداپرستی: ا. عقل آدمی آن چنان فربه تلقی می شود که از وحی الاهی اظهار بی نیازی می کند و قوای درونی و بیرونی انسان و طبیعت بهترین راهنما برای دستیابی به حقایق الهی و سعادت دینایی و آخرتی معرفی می شود. ب. با تاکید بر ارزش، اختیار، آزادی و قدرت انسان، وی در مقابل عظمت پروردگار چون قطره ای در مقابل اقیانوس مشاهده می شود و می کوشد تا تمام وجود خود را در معرض انکشاف الاهی و کلمه الله قرار دهد تا با تجربه دینی و تماس وجودی با تعالی در هویتی مومنانه، خود را از برهوت نیستی و عدم که وجود محفوف به آن است، در یک جهش ایمانی به طرف هستی و وجود بی پایان سوق دهد و نوعی اومانیسم خدا مرکزانه را به نمایش گذارد.