پشه آئدس و تب دنگی در ایران و جهان؛ اهمیت پزشکی، پیشگیری و کنترل

تب دنگی ناشی از آربوویرس‌ عمدتاً توسط پشه‌های آئدس منتقل می‌گردد و یک نگرانی مهم بهداشت عمومی ‌در سراسر جهان است. گونه‌های مختلف جنس پشه‌ آئدس که در انتقال ویروس دنگی نقش دارند شامل aedes aegypti و aedes albopictus، aedes cinereus به دلیل توزیع گسترده آن در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری (در بیش از 140 کشور) به عنوان ناقلین کلیدی مطرح هستند و در ایران نیز به ویژه در مناطق جنوبی، جنوب شرقی و شمالی کشور پراکنش دارند. چالش‌های تشخیص تب دنگی شامل تمایز آن از سایر بیماری های تب دار و شناسایی علائم هشداردهنده دنگی شدید در اوایل دوره بیماری است. علائم و نشانه های تب دنگی شامل تب حاد، علائم هشداردهنده تب دنگی شدید و عوارض بالقوه است. سیر بالینی نیز شامل فاز تب، مرحله بحرانی، و مرحله بهبودی است. درک جامع تظاهرات و سیر بالینی، شاخص‌های پیش آگهی، الگوریتم‌های تشخیصی و روش‌های آزمایشگاهی برای تشخیص دقیق، طبقه‌بندی خطر و مدیریت بیماری اهمیت زیادی دارد. همچنین عدم وجود درمان‌های ضد ویروسی اختصاصی یا واکسن‌های ضد تب دنگی، مراقبت‌های حمایتی و درمان علامتی را برای مدیریت این بیماری ضروری می‌سازد.در مطالعه مروری حاضر در مدیریت تب دنگی، از مراقبت‌های حمایتی، مدیریت مایعات، داروهای ضد تب و ضد درد و درمان های ضد ویروسی بحث می‌شود. علاوه بر این، استراتژی‌های درمانی بالقوه آینده بررسی می‌گردد و اهمیت تشخیص زودهنگام و مداخله پزشکی فوری در بهبود پیامد بیماری برجسته می‌شود. همچنین اهداف ایمونولوژیک، پلتفرم‌های واکسن، کارازمایی‌های بالینی و چشم‌اندازهای آینده برای واکسیناسیون تب دنگی توصیف می‌گردد و استراتژی‌های پیشگیری با هدف قرار دادن پشه‌ آئدس و چالش های پیش رو ارایه می‌شود. به نظر می‌رسد با پذیرش رویکرد جامع و بین رشته‌ای، بتوان راه را برای پیشرفت‌های آینده در پیشگیری و مدیریت تب دنگی در زمینه انتقال پشه‌ آئدس هموار نمود. برای مبارزه با تب دنگی و کاهش بار آن بر جمعیت‌های متاثر در سرتاسر جهان، به تلاش‌های تحقیقاتی مداوم، همکاری های مبتکرانه و آموزش بهداشت عمومی نیاز است.

aedes mosquito and dengue fever in iran and worldwide: medical significance, prevention, and control

dengue fever, an arboviral disease primarily transmitted by aedes mosquitoes, poses a significant public health concern globally. key vectors, such as aedes aegypti, aedes albopictus and aedes cinereus, are widely distributed in tropical and subtropical regions, affecting over 140 countries. these species are also found in iran, particularly in the southern, southeastern, and northern regions.diagnosing dengue fever presents challenges, including differentiating it from other febrile illnesses and recognizing early warning signs of severe dengue. symptoms typically include acute fever, warning signs of severe illness, and potential complications. the clinical progression of dengue includes three phases: the febrile phase, critical phase, and recovery phase. a comprehensive understanding of clinical manifestations, prognostic indicators, diagnostic algorithms, and laboratory methods is crucial for accurate diagnosis, risk assessment, and effective disease management. given the absence of specific antiviral treatments or vaccines for dengue, supportive care and symptomatic treatment remain essential.this narrative review discusses the management of dengue fever, focusing on supportive care, fluid management, antipyretic and analgesic medications, and antiviral treatments. additionally, it reviews potential future treatment strategies and emphasizes the importance of early diagnosis and prompt medical intervention in improving patient outcomes. the study also explores immunological targets, vaccine platforms, clinical trials, and future prospects for dengue vaccination. furthermore, it presents prevention strategies targeting aedes mosquitoes and outlines the challenges that lie ahead.by adopting a comprehensive and interdisciplinary approach, we can pave the way for advancements in the prevention and control of dengue fever related to aedes mosquito transmission. continued research efforts, innovative collaborations, and public health training are vital to combat dengue fever and reduce its burden on affected populations worldwide.