روند تغییرات دمای هوا و بارش در مناطق مختلف ایران

در این پژوهش با استفاده از داده‌های هواشناسی 15 منطقۀ ایران از سال 1951 تا 2013، روند تغییر دما و بارش تجمعی سالانه مطالعه شده است. نتایج نشان داد که دماهای کمینه، بیشینه و میانگین روزانه در بیشتر مناطق ایران روندهای افزایشی داشته‌اند. روند افزایشی دمای کمینه بیشتر از روند افزایشی دمای بیشینه بوده است که عمدتاً ناشی از گسترش شهرسازی است که از طریق مسدود کردن تابش طول موج بلند خروجی نقش موثرتری در افزایش دمای کمینه ایفا می‌کند. همچنین، آلودگی هوای شهری باعث کاهش تابش خورشیدی رسیده به سطح زمین می‌شود؛ بنابراین روند افزایش دمای بیشینه را کند می‌کند. دما در ایران عمدتاً در دهه‌های 1980 و 1990 دچار یک جهش شده است، به‌نحوی‌که متوسط دما در دورۀ بعد از جهش بیش از دورۀ قبل از جهش بوده است. بیشتر مناطق ایران در طول دورۀ مورد مطالعه روند کاهشی را در مقدار بارش تجربه کرده‌اند، اگرچه نقطۀ تغییر معناداری در داده‌های بارش تجمعی سالانه وجود نداشت. کاهش مقدار بارش، به همراه افزایش دمای هوا بیانگر این است که ایران طی چند دهۀ گذشته به طور تصاعدی خشک‌تر شده است. روند کاهشی بارش در ایران برخلاف میانگین جهانی است که افزایش بارش را به‌واسطۀ افزایش دما نشان می‌دهد. اقلیم گرم مناطق خشک و نیمه‌خشک جنب‌حارّه‌ای که بیشتر مناطق ایران را تحت تاثیر قرار می‌دهد، باعث می‌شود که زمان بیشتری برای اشباع جوّ از بخار آب و شروع بارش صرف شد. بنابراین، بخار آب بیشتری از طریق گردش کلّی جوّ و قبل از شکل‌گیری بارش به عرض‌های جغرافیایی بالاتر منتقل می‌شود.