شناسایی نواحی دمایی شمال غرب ایران

دما از مهم ترین عناصر اقلیمی است که در تعیین نقش و پراکندگی دیگر عناصر اقلیمی نیز موثر بوده و از مولفه های اصلی در پهنه بندی و طبقه بندی های اقلیمی محسوب می شود. یکی از راه های برنامه ریزی و مدیریت مبتنی بر دما شناخت خصوصیات دمایی و مناطق تحت پوشش آن است. در مقاله حاضر با بهره گیری از روش های چند متغیره تحلیل خوشه ای و تحلیل ممیزی اقدام به پهنه بندی نواحی دمایی در شمال غرب کشور گردید. بدین منظور ابتدا 840 نقشه ماهانه کمینه و بیشینه دما با استفاده از روش کریجینگ و با ابعاد 8 کیلومتر در 8 کیلومتر تهیه گردید. در نهایت با حذف یاخته های خارج از محدوده، 2436 یاخته به دست آمد و ماتریس پایگاه داده ها به صورت 2436 ردیف (یاخته ها) و 24 ستون (متغیرها) به شکل r تشکیل گردید. با اعمال تحلیل خوشه ای با استفاده از روش فاصله اقلیدسی و روش ادغام وارد (ward) چهار ناحیه ی دمایی متفاوت در شمال غرب کشور شناسایی شد. برای گروه بندی و آزمون صحت نتایج حاصل از تجزیه تحلیل خوشه ای نیز از تحلیل ممیزی استفاده شد. بر اساس نتایج حاصل از تحلیل ممیزی، گروه ها فقط در 6/1 درصد مساحت با تحلیل خوشه ای تفاوت داشتند که این نتیجه نشان می دهد تفاوت فاحشی بین نتایج حاصل از تحلیل خوشه ای و تحلیل ممیزی وجود ندارد و می تواند مصداقی بر نتایج حاصل از گروه بندی خوشه-ای باشد. نام گذاری هر یک از نواحی دمایی بر اساس مقایسه میانگین هر ناحیه با میانگین دمای ایران که 18 درجه سلسیوس است انجام شد. این نواحی دمایی عبارتند از: ناحیه خیلی سرد، ناحیه سرد، ناحیه نیمه سرد با روز سردتر و شب گرم تر و ناحیه نیمه سرد با روز گرم تر و شب سردتر. آرایش جغرافیایی نواحی دمایی شناسایی شده که بیش تر بر سطوح ارتفاعی منطقه منطبق هستند نشان داد که تحلیل خوشه ای می تواند ابزار مناسبی برای پهنه بندی نواحی دمایی به حساب آید.