روند فضایی-زمانی تغییرات دمای سطح‌زمین (lst) شب و روز‌هنگام در ایران

دمای سطح‌زمین (lst) یکی از مهم ترین فراسنج‌های شرایط محیطی و آب وهوایی است. به همین منظور هدف این پژوهش، بررسی روند تغییرات دمای سطح زمین روز و شب‌هنگام در گستره مکانی ایران در مقیاس ماهانه و سالانه است. برای نیل به این هدف، محصولات ماهانه سنجنده مودیس، ماهواره آکوا برای روز و شب با قدرت تفکیکی مکانی 5 کیلومتر در دور آماری 2020-2003 از usgs اخذ گردید. سپس ماتریس سه بعدی به ابعاد 216×297×388، که در آن 297×388، تعداد سلول ها و 216 ماه ها می‌باشد، تشکیل شد. در نهایت روند تغییرات ماهانه و سالانه این دو فراسنج با استفاده از آزمون من-کندال انجام پذیرفت. اگرچه روند میانگین سالانه دمای سطح‌زمین روز و شب‌هنگام افزایشی است اما در مقیاس ماهانه، الگوهای متفاوتی مشاهده می‌شود. دمای شب هنگام سطح‌زمین در ماه های می و سپتامبر و روزهنگام در ماه دسامبر افزایش معنی‌دار داشته، ولی در ماه‌های ژوئن، جولای، ژانویه هردو دمای روز و شب‌هنگام روند افزایشی داشته‌اند. در مقابل در ماه‌های مارس و اکتبر هر دو از روند کاهشی برخوردار بوده‌اند. همچنین روند کاهشی در دمای شب هنگام سطح‌زمین در ماه فوریه و نیز روزهنگام در ماه های آوریل و نوامبر مشاهده گردید. نتایج نشان داد که دمای سطح زمین شب‌هنگام نسبت به دمای روزهنگام افزایش بیشتری داشته، که این شرایط منجربه کاهش دامنه دمای شبانه روزی گردیده است. در بعد فضایی بیشترین روند افزایشی در مناطق غربی و جنوب‌غرب و بیشترین روند کاهشی در فلات مرکزی و جنوب‌شرق مشاهده گردید. نکته دیگر این که پهنه‌های آبی دست‌خوش تغییر، همانند دریاچه ارومیه و دریاچه‌های سه‌گانه استان فارس، در روز (شب) افزایش (کاهش) محسوس دمای‌سطح را تجربه کرده‌اند. علاوه‌بر کاهش دامنه دمای شبانه‌روز، باتوجه ‌به این که در نیمه شمالی و غربی کشور بیشتر روند افزایشی و در مرکز، شرق و جنوب شرق روند کاهشی دما غالب بوده است، دامنه اختلاف فضایی دمای سطح‌زمین نیز تغییرات کاهشی داشته است.

spatio-temporal trend of land surface temperature (lst) changes of day and nighttime in iran

land surface temperature (lst) is one of the most important parameters of environmental and climatic conditions. therefore, this study is to investigate the trend change of day and nighttime lst in ​​iran at a monthly and annual scale. to achieve this goal, the monthly products of modis sensor, aqua satellite for day and nighttime with a spatial resolution of 5 km were obtained from usgs from 2020 through 2003. then a three-dimensional matrix with dimensions of 216 × 297 × 388, in which 297 × 388, the number of cells and 216 months, was created. finally, the monthly and annual changes of these two parameters were performed using mann-kendall test. although the average annual trend of day and nighttime lst is increasing, on a monthly basis, different patterns are observed. the lst at nighttime increased significantly in may and september and during the daytime in december, but in june, july and january both day and nighttime temperatures increased. in contrast, both in march and october had a decreased trend. there was also a decreasing trend in nighttime lst in february and daytime in april and november. the results showed that the nighttime lst increased more than the daytime temperature, which led to a decrease in the 24h temperature range. in the spatial dimension, the highest increasing trend was observed in the western and southwestern regions and the highest decreasing trend was observed in the central plateaus and southeastern. another point is that the water areas undergoing change, such as lake urmia and the lakes of fars province, have experienced a significant increase (decrease) in lst during the day (night). in addition to decreasing the range of 24h temperatures, due to the fact that in the northern and western half of the country the upward trend was more and in the center, east and southeast the decreasing trend of temperature was predominant, the amplitude of spatial temperature gradient also decreased.