نگرشی اقلیمی - مقایسه‌ای بر رابطۀ بارش - رواناب در زیرحوضه‌های کارون بزرگ

فرایند بارش ،رواناب در حوضه آبریز پدیدۀ پیچیده ای است که توسط عوامل متعددی در بعد زمان و مکان کنترل میشود. مهم ترین آنها بارندگی .است در تحقیق حاضر از دادههای بارش روزانه ١٦٠ ایستگاه همدیدی و باران سنجی و داده های 12 ایستگاه هیدرومتری برای 12 زیر حوضه کارون بزرگ با طول دورۀ آماری متفاوت جهت بررسی روابط بین بارش و رواناب و تغییرات زمانی و تنوع مکانی آنها، استفاده شد.برای دستیابی به هدف تحقیق معادله های همبستگی خطی و غیرخطی بین دو عنصر مذکور در مجموع برای ٤١٣٠ یاخته با ابعاد ٤ کیلومتر مربع محاسبه گردید همچنین برای درک حجم کل بارش دریافتی و کل حجم رواناب خروجی، برای هر روز سال مجموع ضرایب رواناب به صورت تجمعی بر حسب ،رواناب بارش و مساحت هر یک از زیرحوضه ها به دست آمد. مهم ترین نتایج نشان داد که ضریب رواناب دارای نوسانات سالانه و روندهای متفاوت در زیر حوضه های مختلف است. اما عموما روند آن کاهشی بوده است. سیر صعودی ضریب رواناب در زیر حوضههای بهشت ،آباد عباس ،پور، سپید دشت و تنگ پنج و همچنین کوهستانی و غیر قابل نفوذ بودن زمین ،آنها نشان داد که در این زیرحوضه ها رژیم بارش برفی بارانی است. لذا رواناب قابل توجهی هم ایجاد می.گردد انجام تبدیلات غیر خطی تاثیری بر روابط بین بارش و رواناب نداشته و روابط این دو عنصر خطی بوده است. لذا اساس روش همبستگی خطی روابط بین دو متغیر مورد ارزیابی قرار گرفت. نشان داده شد که کمترین ارتباط بین بارش و رواناب در حوضه آبریز 2 و بیشترین میزان همبستگی در حوضههای پست و هموار به ترتیب در حوضه آبریز دشت بزرگ (9) با حداکثر 52 و حوضه آبریز گتوند (12) به میزان 0/28 میباشد در این بین عامل ارتفاع نوع بارش و دما نیز تاثیرهای متفاوتی بر میزان همبستگی داشته.اند با افزایش ارتفاع رابطه خطی بین بارش و رواناب به شدت کاهش می یابد بررسی علل ضعف در همبستگی نشان داد که به غیر از بارش عوامل موثر دیگری نظیر خصوصیات فیزیکی حوضه به ویژه زمین ساخت منطقه و عوامل انسانی به ویژه سدسازی و انتقال آب بین حوضه ای تاثیر بسزایی در روابط عناصر بر هیدرو اقلیمی در حوضه آبریز کارون داشته اند.

climatic-comparative approach on the relationship between precipitation - runoff in large karun sub-basins

the complex process of rainfall-runoff relationship in each catchment area is controlled by numerous known and often unknown factors in the time and place dimension. one of these factors is precipitation. precipitation is the most important atmospheric phenomenon that is directly affect the hydrological cycle, especially in discharge changes. in this study, in order to investigate the relation between rainfall and runoff and investigating their temporal and spatial variation, the daily precipitation data of 160 synoptic and rain gage stations and 12 hydrometric stations with different statistical period were used for 12 sub basins in karun. linear and nonlinear correlation equations between the two elements were calculated. in the final stage, cumulative coefficients of precipitation and runoff and its temporal-spatial correlation were calculated. the results showed that nonlinear transformations did not affect the relation between precipitation and runoff and the relation between the two elements is linear. the height, type of precipitation and temperature affected different influences on the correlation between rainfall and runoff. also it has been shown that the physical properties of the basin, especially tectonic plates, and the impact of human factors, especially dam construction and water transport, have a great impact on the relationship between them.