واکاوی همدید الگوهای جوی سیل‌زا د‌رحوضه آبریز بازفت

سیل یکی از مخاطرات طبیعی است و برای ایران که از لحاظ حادثه‌خیزی جز شش کشور اول دنیا می باشد از اهمیت خاصی برخوردار است. تحلیل شرایط همدید الگوهای گردش جوی، در شناسایی عوامل موثر بر وقوع بارش های سنگینی که منجر به وقوع سیل می شود، بسیار حائز اهمیت است. در این پژوهش، از آمار روزانه و ساعتی دبی ایستگاه هیدرومتری مرغک و داده های روزانه بارش ایستگاه های باران سنجی حوضه و اطراف آن طی دوره آماری (1360-1388) استفاده شد. برای مطالعه سامانه های سیل زا در حوضه بازفت، تاریخ وقوع سیل در حوضه استخراج گردید. سپس روزهایی که بارش فراگیر در قلمرو مورد بحث حادث شده و با تاریخ سیل های اتفاق افتاده انطباق داشته مشخص گردید. در ادامه با انجام یک تحلیل خوشه ای بر روی فواصل اقلیدسی داده های فشار تراز دریا 487 سیل رخ داده، چهار الگوهای اصلی مشخص شد. بدین ترتیب این 4 الگو از لحاظ فشار تراز دریا، ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 و 700 هکتوپاسکال، مولفه های باد، همگرایی شار رطوبت و امگا مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از تحلیل همدیدی نقشه ها نشان داد که به هنگام رخداد سیلاب، زبانه هایی از کم فشارهای مدیترانه ای و سودانی که دریای مدیترانه، سیاه و سرخ در تقویت آن نقش داشته اند به سمت جنوب غرب ایران و حوضه بازفت گسترش یافته اند. قرارگیری محورهای فرود بادهای غربی همراه با بریده های کم فشار در این حوضه عامل اصلی ناپایداری شدید و بارش های سنگین بوده است. نتایج حاصل از تحلیل تابع شار همگرایی رطوبت نیز نشان داد که بارش های سیل زا عمدتاً نتیجه شارش رطوبت از دریاهای عمان، خلیج فارس، مدیترانه و نیمه شمالی دریای سرخ به سمت حوضه بازفت و انباشت رطوبت در این حوضه می باشد.

A Synoptic Analysis of Circulation Patterns flood casue in Bazoft Basin

Flooding is a natural hazard. This phenomenon carries significant importance for Iran which is one of the world's six countries in terms of accident. Synoptic conditions of atmospheric circulation patterns are very important in identifying the risk factors that lead to flooding in heavy rainfall. This study used Morghak hydrometric station's daily and hourly discharge statistics as well as daily precipitation data from the rain gauge stations and surrounding area during the period of 1360 1388. Flooding date in the basin was extracted in order to study the floodcausing system in BAZOFT basin. Then, days of widespread rainfall in the questioned territory which synchronized with the occurred flood date were determined. Afterwards, four main patterns were specified through a cluster analysis on Euclidean distance of flood data in 487 sea level pressure. Thus, these four patterns were analyzed in terms of sea level pressure, geopotential height at 500 and 700 hPa, wind components, moisture flux convergence, and Omega. The results of synoptic maps analysis showed that when floodwater occurs, low pressure tab of the Mediterranean and Sudan spread toward the southwest of Iran and BAZOFT basin. The Mediterranean, Black and Red seas have played a role in strengthening the aforementioned tabs. Positioning of western wind through axes with cut off low pressure in this basin is the main factor of severe inconsistency and heavy rainfall. The results of the analysis of the convergence of moisture flux showed that torrential rainfall was mainly a result of water flow from the Sea of Oman, the Persian Gulf, the Mediterranean and the northern half of the Red Sea to the BAZOFT basin and moisture accumulation in the basin.