بررسی رفتار آشوبناک تلخه رود استان زنجان در کواترنری

ژئومورفولوگ ها معمولاً به عنوان یک اصل ضروری به تشریح گذشته و حال پرداخته و آینده فرایندها را پیش بینی می کنند تا ماهیت و سرعت تغییرات را درک نمایند. در دو طرف رودخانه زنجانرود دشت های وسیعی گسترش دارند که پوشش سطحی آن ها رسوبات آبرفتی دوران چهارم است شکل ظاهری منطقه به گونه ای است که سراب رودخانه های هردو قسمت به بلندترین ارتفاعات منطقه منتهی می شود؛ منتها در قسمتی از بخش های جنوب غرب دشت های زنجانرود در جبهه ی کوهستان چاله گرابن مانندی وجود دارد که آب های قسمتی از دامنه شمالی ارتفاعات جنوبی زنجان را در موازات جبهه کوهستان به قزل اوزن انتقال می دهد. شکل ظاهری منطقه رفتار آشوبناک رودخانه را تداعی می کند به طوری که لند فرم هایی ایجاد کرده که شکل ظاهری آن ها تسلط فرایندهای نئوتکتونیکی را مورد تائید قرار می دهد. در قسمت دیگری از حوضه لند فرم های ایجادشده بی شباهت به آثار تراس های دریاچه ای قدیمی نیست. چنین لند فرم هایی هرچند در دید اول شاهدی بر فعالیت های نئوتکتونیکی منطقه است به طوری که ستاری (1395) مبنای تشکیل لندفرم ها را نئوتکتونیک دانسته و با تحلیل شاخص های مورفوتکتونیکی حوضه را ازنظر تکتونیکی فعال معرفی کرده است ولی لند فرم های نهایی منتج از تکتونیک نیست هرچند امکان فعالیت های تکتونیکی نیز با توجه به گسل های موجود در منطقه زیاد است ولی عامل اصلی شکل گیری لندفرم ها تابعی از تغییرات مسیر رودخانه در طی کواترنری است تا فعالیت های نئوتکتونیکی. چنین شرایطی باعث مطرح شدن رفتار آشوبناک رودخانه تلخه رود زنجان در طی کواترنری شد.مواد و روشبرای بررسی این رفتار آشوبناک، ابتدا محدوده موردنظر از dem 30 *30 منطقه مشخص گردید. برای شبیه سازی توپوگرافی گذشته به وسیله نرم افزار pixel to code خطوط منحنی میزان هایی که دارای تعادل هستند، رقومی شد و خطوط منحنی میزان های نامتعادل در بخش های مختلف، بر اساس ارتفاع خطوط متعادل بازسازی گردید. مسیرهای دارای پدیده rlm;ی انحراف و اسارت که رودخانه ها در حال حاضر در آن ها جاری هست، در جدول مشخصات طول و عرض جغرافیایی در نرم افزار surfer حذف گردید و با مشخصات x, y, z توپوگرافی بازسازی، خروجی آن را در نرم افزار global mapper وارد شد و در آن محیط، رودخانه ها حوضه بندی شده و میسر قبلی رودخانه ها بازسازی شد. با زدن پروفیل های طولی و عرضی در مسیر آبراهه ها و توپوگرافی های فعلی و شبیه سازی گذشته، اختلاف ارتفاعات و میزان فرسایش به دست آمد. با مراجعه بر روی میدان و برداشت های میدانی و تصحیح خطاهای کتابخانه ای تفسیر و تحلیل نهایی انجام شد.بحث و بررسی و نتایجبررسی های میدانی حاکی از آن است که شواهد اسارت یا انحراف را در نقشه های توپوگرافی به این شرح منعکس شده اند: 1 تغییر مسیر با زاویه 90 درجه یا بیش تر در امتداد رودخانه ها.2 وجود رسوبات آبرفتی درشت دانه در سراب رودخانه ها؛ قسمت ابتدایی و میانی رود یعنی سرچشمه و میاناب، مسیر حمل رسوبات و قسمت پایانی یا همان پایاب و گاها در میاناب، محل برجای گذاری رسوبات هستند. 3 آبراهه یک حوضه باگذشت زمان تقریباً متقارن می شود یعنی ساحل سمت چپ و راست آن در طی زمان هم اندازه و متقارن می گردد. امکان دارد تکتونیک سبب برهم خوردن چنین وضعیتی شود؛ اما زمانی که یک طرف رودخانه فاقد آبراهه قابل توجه و مساحت ناچیز باشد همانند حوضه موردمطالعه عامل اصلی آن تغییر مسیر رودخانه بوده است. کوتاهتر بودن آبراهه ها در یک طرف رودخانه نسبت به طرف دیگر حاکی از تغییر مسیر رودخانه است. 4 تفاوت ارتفاعی در سواحل حوضه های آبریز امر اجتناب ناپذیری است؛ اما زمانی که تفاوت ارتفاع زیاد همراه با طول آبراهه ی کمتر و وجود رسوبات آبرفتی دیاژنز نشده در خط تقسیم آب باشد حاکی از تغییر مسیر رودخانه نسبت به مسیر قبلی است. 5 منحنی های با پالس های عمیق یا سینوس های عمیق در بین و پایین دست منحنی های صاف تا سینوسی ساده در لیتولوژی های همگن دلیلی بر تغییر تسلط فرسایش قهقرایی مسلط به منطقه براثر تغییر سطح اساس ناشی از تغییر مسیر رودخانه است.با تغییر سطح اساس قزل اوزن، فرسایش قهقرایی بر رودخانه ای با حوضه آبریز بسیار کوچک که در امتداد زنجان رود به قزل اوزن می ریخته مسلط شده و توانسته بخشی از آبراهه های دامنه های شمالی ارتفاعات جنوبی زنجان رود را منحرف کرده و به سمت قزل اوزن هدایت نماید و رودخانه جدیدی به نام تلخه رود ایجاد کند. شواهد این رفتار آشوبناک یک مخروط افکنه 110 کیلومترمربعی و دشت سری با تیپ مخروط افکنه به هم پیوسته است که در حال حاضر هیچ حوضه آبریزی از بالادست بر آن تسلط ندارد. کوتاه تر بودن طول آبراهه ها در یک طرف رودخانه، تفاوت اختلاف ارتفاعی زیاد رودخانه از خط تقسیم آب در دو طرف، وجود رسوبات آبرفتی دیاژنز نشده در خط تقسیم آب، تغییر مسیر 90 درجه رودخانه، منحنی میزان های با پالس های عمیق در بین و پایین دست منحنی میزان های صاف تا سینوسی ساده دلیلی بر تغییر مسیر رودخانه هستند.

Investigation of Zanjan Talkheh- Rud Chaotic Behavior in the Quaternary

IntroductionGeomorphology usually described as essential to the past, present and future prediction of nature's processes and estimate pace of environment changes. On both sides of Zanjan Rud plains extended that covered with quaternaries alluvial sediments. The area appearance is a in a way that rivers on upstream of both sides should lead to higher elevation. But in parts of the southwest of Zanjan Rud plains part front Mountain rivers water south of Zanjan parallel with the front part of the heights of the mountains leads to the Ghezel owzan. Rivers chaotic behavior resembles the appearance of the area so that Disneyland has created forms that look like they emphasized their dominance Neotectonic processes. Land forms created in another part of the basin are not similar to works of the old lake terraces. Although at first sight this Landforms evidence of the activities area so that SATARI Neotectonic (2017) is known which formed the basis of the Neotectonic landforms and introduced analyze the indexes of the terms tectonically active basins has morphotectonic but Land forms is not the tectonic. the result end Although the possibility of tectonic activity is also According to faults in the area but the main factor in the formation of landforms function of changes in the Quaternary river to Neotectonic activities. Such conditions cause chaotic behavior quotation was Zanjans Talkheh Rud does apply during the Quaternary.Materials MethodsFirst this chaotic behavior Study, the area Intended was determined from DEM 30 * 30 areas. For the past topography simulation was Digital Contour lines the equilibrium by Pixel to code software, and in different parts without equilibrium of Contour elevation lines, reconstituted on the basis of equilibrium line elevation. The phenomenon Direction captured of deviation and the river is now flowing in them was removed, in Table specifications latitude and longitude in Surfer software and specification X, y, Z reconstruction topographic, entered its output in software Global mapper and the spatial possible Rebuilding for past River Basin rivers. With longitudinal and transverse profiles and topographies of waterways in the direction of the current and was obtained previous simulations differences in altitude are and the rate of erosion. Referring to the field work and correct errors of interpretation and analysis was performed.Discussion of Results Conclusions Field studies indicate that evidence of deviation in bondage or topographic maps have been reflected as follows: 1 changes the direction at an angle of 90 degrees or greater along the rivers. 2 There are coarsegrained alluvial deposits in the river upstream, elementary and middle part is the source of the water, sediment and the final or the coastal route, sometimes in the midst of the water, and they are of record sediments. 3 A basin over time almost is stream symmetric .it means a left bank and right in time is equal and symmetrical. Tectonic may be due to disruption of such a situation; but when one side has no river stream a basin as a significant and insignificant area of study changed in the river. Stream Shorter towards the other side of the river indicate redirection of the river. 4The heigh difference is inevitable in the coastal river basins; but when the difference in altitude along the channel length less and not diagenesis alluvial deposits in the river water sharing is indicative of a change to the track previous. 5Contours with deep pulses or deep sinuses between a smooth contour and downstream to a simple sinus uniform lithology of a change of control over the area due to regressive erosion base level changes due to the redirection of the river.With the changes of the base level of Ghezel owzan, retrogressive erosion dominant and shed on a river with very small area of basin along Zanjan Rud to Ghezel owzan .and could be a part of divert northern slopes of the mountains south of Zanjan Rud and lead to Gezel owzan. And create a new river that termed Talkhe Rud. A 110squarekilometer alluvial fan testator chaotic behavior and alluvial plain series fans interlocking type which no upstream basin has any control on it. Shorter length of stream at one side of the river , the difference of high Elevation difference between river dividing line water on both sides existence of alluvial sediment not digenesis in Water dividing line, rivers 90 degrees direction change contours With deep pulses within and downstream of the smooth curve are simple sinus to a change of river courses.