ارزیابی تاثیر مورفومتری شبکه زهکشی بر نرخ رسوب و فرسایش حوضه‌های آبریز (نمونه موردی: 15 حوضه در شمال شرق ایران)

آگاهی از نرخ رسوب و فرسایش در حوضه های آبریز و عوامل موثر در آن از مهمترین دغدغه ها و چالش های فراروی متخصصان علوم زمین بویژه ژئومورفولوژیست هاست. پارامتر های مورفومتری شبکه زهکشی نقش بسیار تعیین کننده ای در نرخ رسوب حوضه ها دارد. در این تحقیق به منظور ارزیابی همبستگی شاخص های مورفومتری شبکه زهکشی در نرخ رسوب سالانه، از مدل رقومی ارتفاعی(dem)، نقشه های توپوگرافی رقومی، نقشه های زمین شناسی و آمار و اطلاعات دبی و رسوب 15حوضه آبریز در شمال شرق کشور استفاده شد. و شاخص های ژئومورفومتری مانند: تراکم زهکشی(dd)، فرکانس زهکشی(fd)، بافت زهکشی (t)، تراکم گسل (df) طول آبراهه ها(bl)، نسبت انشعابات(rb)، تعداد ناهنجاری سلسله مراتبی(ha)، شاخص ناهنجاری سلسله مراتبی(∆a)، تراکم ناهنجاری سلسله مراتبی(ga)، زمان تمرکز(tc) و واحد های حساس به فرسایش(e) برای هر یک از حوضه ها در محیط نرم افزار arc gis 10.5محاسبه شد. با استفاده از روش سیکاسی و همکاران1987نرخ رسوب سالانه هر یک حوضه ها برآورد شد. جهت اعتبار سنجی مدل از داده های رسوب سازمان آب منطقه ای استفاده و نرخ سالانه رسوب حوضه ها با منحنی سنجه رسوب بدست آمد. سپس با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون در محیط نرم افزارspss 17 ، ارتباط شاخص های ذکر شده با نرخ رسوب سالانه بر حسب ton/km2 محاسبه شد. طبق بررسی های انجام شده: شاخص های tc، a ، e ، ha ، bl،∆a به ترتیب با 274/0، 226/0، 118/0، 117/0 و 107/0 همبستگی ناچیزی با نرخ رسوب سالانه دارند و در سایر پارامترها نیز هیچگونه ارتباط معناداری وجود ندارد. نتایج تحقیق نشان می دهد روش سیکاسی و همکاران1987روش مناسبی برای برآورد نرخ رسوب سالانه در حوضه های تحقیق نیست و عوامل دیگری مانند نرخ بارش سالانه، شدت بارش، وضعیت خاک و کاربری اراضی در نرخ رسوب سالیانه این حوضه ها تاثیر بیشتری دارند که حتما باید لحاظ شود.

Evaluation of the impact of drainage network morphomety of The rate of sediment suspended yield (Case study: 15 basins in the North East of Iran)

Awareness of sedimentation and erosion rates in catchment areas and effective factors. The most important concerns and challenges for geoscientists, especially geomorphologists. Morphometric parameters of drainage network have yery determinant role in the rate of sediment uield in catchment. In this research, in order to evaluate the correlation of morphometric indices of drainage network at annual sedimentation rate, a digital elevation model (DEM), digital topographic maps, geological maps, and statistics and information on the discharge of 15 drainage basins in northeastern Iran were used.And calculated the geomorphometric indices such as: Drainage density (Dd), drainage frequency (FD), drainage (T), fault density (Df), length of drains (BL), branching ratio (Rb), number of hierarchical anomalies (Ha), hierarchical anomalous index ( Delta;a ), The density of the hierarchical anomalies (Ga), concentration time (Tc) and erosionsensitive units (E) for each of the basins were calculated in the software Arc GIS 10.5. The annual sedimentation rate was calculated using the Ciccacci et al. 1987 method for each basin.The model was validated with sediment data (regional water organization) and the gaugesediment curve.Then the Pearson correlation coefficient and the relationship of the mentioned indices were calculated using SPSS 17 software, with annual sedimentation rate in ton / km2. According to the results, the Tc, A, E, Ha, BL, Delta;a indices have a significant correlation with annual sedimentation rate of 0.274, 0.286, 0.118, 0.179 and 0.177 respectively, respectively. There was no significant relationship in other indices. The results of the research show that the method of Ciccacci et al. 1987 is not a suitable method for estimating annual sedimentation rates in research basins. And other factors have the greatest impact on the annual precipitation rate, precipitation intensity, soil condition and land use in annual sedimentation rates of these basins, which should be considered.