انتخاب مناسب ترین نوع گونه گیاهی نبکا برای تثبیت ماسه های روان با استفاده از مدل ahp (مطالعه موردی: منطقه صمدآباد شهرستان سرخس)

رخداد مسائل زیست محیطی و اتلاف منابع طبیعی از جمله علل ایجاد راهکارهای مدیریت ریسک و بحران محیط زیست هستند. یکی از مهمترین مشکلات زیست محیطی منطقه صمدآباد شهرستان سرخس، هجوم ماسه های روان به مراکز سکونتی، راههای ارتباطی و تاسیسات زیربنایی است. سیستم محیطی در مقابل تنش ماسه های متحرک، واکنش نشان داده و با ایجاد اکوسیستم نبکا سعی در تعدیل فشار فرسایش بادی دارد. بنابراین توسعه جشم انداز نبکا می تواند به عنوان عاملی به منظور حفظ هماهنگی بین نیروهای عمل کننده ی زیست محیطی و کاهش آثار تخریبی ماسه های روان بر سیستم های انسانی عمل کند. در این راستا شناسایی سازگارترین گونه ی گیاهی نبکا از اهمیت بالایی برخوردار است. هدف از این پژوهش ارزیابی مقایسه ای نبکاهای منطقه صمدآباد شهرستان سرخس با استفاده از مدل ahp و معرفی مناسب ترین گونه ی گیاهی نبکا برای تثبیت ماسه های روان از طریق تحلیل مولفه های مورفومتری آن است. به این منظور ابتدا مهمترین مشخصه های مورفومتری 120 نبکا نظیر ارتفاع نبکا، طول نبکا، حجم نبکا، ارتفاع گیاه، محیط گیاه، طول گیاه و حجم گیاه، از گونه های سبط پاکوتاه، اسپند و خارشتر با روش استفاده از ترانسکت اندازه گیری میدانی شد. سپس با ارزیابی مقایسه ای آنها از طریق مدل ahp، مبادرت به اولویت بندی نبکاهای مطالعاتی شد. نتایج نشان می دهد که نبکای گونه ی اسپند با وزن 0.4875 بیشترین ارجحیت و بهره وری را برای تثبیت ماسه های روان دارد. نبکای گونه ی خارشتر نیز با وزن 0.3161 نسبت به نبکای گونه ی سبط پاکوتاه از ارجحیت بیشتری برخوردار است.

Identifying the most suitable plant species form Nebkhas to stabilize sand movement by application of AHP model (case study: Samad-Abad, Sarakhs, Iran)

Environmental crisis and the consequence loss of natural resources are the main reasons in which force the managers to think of the ways to manage risks and solve environmental tensions. One of the most problematic environmental issues in saadabad region located at Sarakhs city, IRI, is the moving sands which attack residential centers, roads and the infrastructures. Therefore, environmental systems respond to the moving sands by nebkhas which balance the imposed pressure caused by wind erosion. Thus, nebkhas are considered as a significant factor to maintain the equilibrium among the forces created from environmental resistance powers and degrading moving sands imposed on residential systems. However, the most suitable plant species must be identified in order to manage the nebkhas to gain the aforementioned goals. The aim of this study is to identify the most suitable plant species in nebkhas in order to evaluate the amount of moving sands fixed in the study area using AHP model through morphometric characteristics.Key words: Samadabad Sarakhs Nebkha AHP stabilized sandStudy area:This study was conducted in SaadAbad as a center of wind erosion located in south parts of Sarakhs region, Iran, near Turkmenistan boundary and Tajan River with 35 rsquo; 58 rdquo; to 36 rsquo;17 rdquo; longitude and 61 rsquo;3 rdquo; to 61 rsquo;12 rdquo; latitude, 21523 ha of area, 750 meters of average height from sea level, 187.6 mm of mean annual precipitation, 14.4 mean annual temperature and NW to SE dominant wind direction. Stipagrostis, Alhaji and Peganum showed to be the most suitable species for nebkhas formation.Materials and Methods: Proceeding field investigations and satellite imagery analysis, the study area was determined. Using 6 transects (3 upwind and 3 leeward) each 100 meters long, we measured nebkhas morphometric characteristics (including height, length volume) and plant characteristics (including height, perimeter volume). Fourteen nebkhas were analyzed for each species (Stipagrostis, Alhaji and Peganum). AHP model was used in order to compare and determine the most suitable species for stabilizing moving sands.Results:The final weight was calculate as 0.1964, 0.4875 and 0.3161 for Stipagrosis, Peganum and Alhagi, respectively. Therefore, as it is clearly explained by AHP model, Peganum is introduced as the most suitable plant species for stabilizing moving particles in the region proceeding with Alhagi. Conclusion: Regarding nebkhas morphometric characteristics and plant morphological features as the input criteria for AHP model, the results introduced Peganum as the most suitable species for stabilizing moving sands proceeding with Alhagi and Stipagrosis.