تحلیلی بر تاثیر عوامل طبیعی در تخلیه‌ سکونتگاه‌های روستایی با بهره‌گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی و روش‌های آماری (مورد مطالعه: روستاهای تخلیه شدۀ استان اصفهان در ربع سدۀ اخیر)

پژوهش حاضر به بررسی و شناساییِ میزان و پراکنش فضایی سکونتگاه های روستاییِ تخلیه شدۀ پهنۀ وسیع و متنوع استان اصفهان طی ربع قرنِ 1365 تا 1390 و تحلیلِ نقش و تاثیر عوامل طبیعی و جغرافیایی بر این پدیدۀ فضایی و زمانی پرداخته است. فن آوری سیستم اطلاعات جغرافیایی و روش های آماری، رویکرد و ابزار پژوهش در این تحلیل فضایی بوده اند. لایه های عوامل طبیعی و جغرافیایی، شامل ارتفاع، شیب، جهت، دما، منابع اراضی و فاصله از منابع آبیِ چاه و چشمه، پس از آماده سازی و تصحیح، طبقه بندی شده و لایۀ پراکنش تخلیه ها همراه با لایۀ کل سکونتگاه های دارای سکنه در ابتدای دوره، جداگانه بر هرکدام از آنها نهاده شد. تعریف و محاسبۀ دو شاخص آماریِ »تراکم فضاییِ روستاهای تخلیه شده « و »درصد روستاهای تخلیه شده نسبت به کل روستاهایِ دارای سکنه در ابتدای دوره « برای پهنه های فضاییِ مختلف هرکدام از لایه ها، مبنای تحلیل های آماری برای آزمون تاثیر عوامل بر تخلیه ها بوده است. این تحلیل ها با آزمون های آماریِ تحلیل فراوانی و تحلیل همبستگی انجام شده اند. نتایج، بیانگر تاثیرپذیریِ معنی دار و قابل توجهِ تخلیه ها به ترتیب از شیب، تیپ اراضی، ارتفاع و دوری از چاه ها و در مقابل معنی دار نبودن تاثیر جهات جغرافیایی بر تخلیه های روستایی بوده است. به این ترتیب، شناسایی عواملی که نقش و تاثیر بیشتری در تخلیه سکونتگاه های روستایی استان داشته اند و نحوۀ تاثیرگذاری آنها، می تواند توجه بیشتر به آنها در برنامه های آمایشی و طرح های توسعۀ آینده را در پی داشته و با کمک به برنامه ریزی برای پیشگیری از روند تخلیه های بیشتر، گامی در راستای پایداری و تثبیت سکونتگاه های روستایی به حساب آید.

Analyzing the Influence of Natural Parameters on Rural Exodus Using GIS and Statistical Methods (Case Study: Depopulated Villages of Isfahan Province over the Last Quarter Century)

This study is aimed at identifying of depopulated rural settlements over a quarter century since 1365 (1986) by 1390 (2011) in Isfahan province and representing a geographically interpretation of the phenomena, using statistical methods and spatial analysis in the geographic information system environment. To do this, at first, layers of the spatial distribution of settled villages of 1365 and identified depopulated ones over the two and a half decades period of the study have based on the detailed reports of public censuses rsquo; results of Iran statistical center identified and prepared in ArcGIS environment. Afterwards, the rural settlements exodus analyzed based on the prepared, corrected and classified natural parameter layers of altitude, slope, aspect, temperature, land types and distance from wells and springs, spatially. Definition and calculation of two spatiostatistical indicatorsdad been the basis of analysis; ldquo;the settled villages density at the beginning year of 1365 rdquo; and ldquo;relative percent of depopulated villages over the study period with respect to the total beginning settled ones rdquo;. The indicators calculated for each of the layers rsquo; zones using the ldquo;zonal mean statistic rdquo; function from the spatial analyst tool of ArcGIS and analyzed statistically by correlation and ChiSquare tests. Results revealed that there is a significant relationship between exoduses and natural factors of slope, land types, altitude and distance from wells respectively. While that was not true for aspect parameter. The influence knowhow of natural factors on rural exodus, helps the landuse planning projects to more consider them and ensure the more stability of rural settlements agains the more exodus in the future.