کاربرد مدل رتبه-اندازه در نظام شهری در استان اردبیل در دوره زمانی بیست ساله (85 1365)

فرآیند شهرنشینی شتابان در کشورهای جنوب همواره نظام فضایی سکونت گاه های شهری را در بسیاری از موارد دچار آشفتگی فضایی می نماید که پیامد اساسی آن بروز شرایط ناپایداری در شبکه نظام شهری است. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی سلسله مراتب و تحولات نظام استقرار شهرها و نحوه پخشایش جمعیت صورت گرفته است. در این ارتباط شهرهای استان بر اساس نتایج سرشماری های عمومی نفوس و مسکن در دوره های 1365 تا 1385 و با بهره گیری از مدل های رتبه اندازه و هم چنین رتبه اندازه تعدیلی مورد بررسی و تحلیل قرارگرفته اند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که الگوی توزیع فضایی سکونت گاه های شهری استان از الگوی تصادفی تبعیت می نماید که در دهه اخیر گرایش استقرار جمعیت در کانون ها و طبقات شهری نیز به سمت بی نظمی فزاینده است. حاکمیت فضایی و عملکردی نخست شهر اردبیل باعث عدم تبعیت سلسله مراتب شهری استان از قانون رتبه اندازه شده است که این امر ناهم خوانی و عدم تعادل فضایی سلسله مراتب را به وضوح قابل تشخیص می نماید. از سوی دیگر در دهه اخیر (1385) این عدم تعادل پخشایش جمعیت شهری در فضای استان بیش از پیش تشدید یافته است. دست یابی به الگوی مطلوب انتظام فضایی در استان در پی سیاست عدم تمرکزگرایی از یک سو و از سوی دیگر برخورداری بهینه شهروندان از آستانه های خدمات مناسب و تعادل در برقراری فرصت های مناسب اقتصادی و کالبدی برای شهرهای متوسط و کوچک اندام استان است.

Analyzing the Rank-Size Model in Spatial Order of Urban System in Ardebil Province During 1986-2006

Accelerated urbanization process, mainly in developing countries, has been distributed as spatial system of urban settlements in many cases whose main consequences are the occurrence of instability conditions in urban networks. This research has been done by a descriptiveanalytical method to study the hierarchy and transformation of urban system and their population distribution. In this regards, cities in Ardebil have been analyzed based on general population and housing censuses period of 1986 to 2006 by using the ranksize and regulation ranksize models. The results indicate that spatial patterns of urban settlement follows a random pattern whereby 18 English Abstracts in recent decades the tendency of urban population centers and classes are rising toward chaos. The spatial and functional dominance of Ardebil, the first city of province, has caused the urban hierarchy not to follow the ranksize model. Hence this discrepancy and spatial inequality in hierarchical system is clearly recognizable. On the other hand, in the recent decade (2000s), the population imbalance distribution has been more enhanced comparing to the past.The optimal spatial pattern in the Province would be obtained by the policy of noncentralization on one hand and accessing suitable services and appropriate balance between economical and physical opportunities for medium and small cities on the other hand which have been the objectives of this research.