اولویت‌بندی زیرحوضه‌ها از نظر فرسایش و شناسایی بازه‌های حساس آبراهه‌ها به فرسایش با استفاده از بازدیدهای میدانی و عملیات صحرایی (مطالعه موردی: حوضه آبخیز بابلرود، استان مازندران)

فرسایش پدیده ای اجتناب ناپذیر بوده و نمی توان آن را کاملاً از بین برد ولی فعالیت های انسان می تواند موجب تشدید و یا کاهش آن شود. حوضه آبخیز بابلرود واقع در استان مازندران از این امر مستثنی نبوده و با توجه به وسعت، توپوگرافی، زمین شناسی، وجود کاربری های مختلف ناشی از دخالت های آبخیزنشینان حوضه، نیازمند بررسی و مطالعه مقوله فرسایش خاک و همچنین، مدیریت بهینه کاربری اراضی به طور جدی می باشد. لذا در این تحقیق، جهت پهنه بندی شدت فرسایش حوضه آبخیز مورد نظر، از مدل epm که چهار عامل ضریب فرسایش حوضه آبخیز ( psi;)، ضریب استفاده از زمین (xa)، ضریب حساسیت سنگ و خاک به فرسایش (y) و شیب متوسط حوضه (i) را بررسی می کند، استفاده گردید. از آنجایی که عوامل موثر مختلف، تاثیر و درجه اهمیت متفاوتی در فرسایش دارند هر یک از پارامترها با توجه به نسبت اهمیت به کلاس های متفاوتی طبقه بندی و مطابق مدل فوق در محیط gis عملیات استاندارد سازی بر روی لایه های مزبور اعمال گردید و لایه های تهیه شده در مدل epm، با هم تلفیق و نقشه پهنه بندی شدت فرسایش تهیه شد، سپس با توجه به نتایج مدل و مقدار رسوب برآورد شده، اولویت بندی زیرحوضه ها انجام پذیرفت. برای ارزیابی نتایج مدل epm، از داده های مشاهده ای (43 سال آمار ایستگاه رسوب سنجی قران تالار) استفاده گردید که بین پارامترهای مقادیر برآورد شده و داده های مشاهده ای مقدار ضریب همبستگی 91/0 بوده و صحت نتایج مدل را تایید نمود. همچنین با استفاده از آزمون t جفتی نتایج مدل با داده های مشاهده ای مورد ارزیابی قرار گرفت که در سطح اطمینان 95% اختلاف معنی داری مشاهده نگردید. جهت شناسایی و تعیین بازه های حساس در آبراهه ها از نظر فرسایش پذیری و تولید رسوب از نتایج مدل مذکور، بازدیدهای میدانی و تکنیک gis بهره گرفته شد که از 150 بازه حساس شناسایی شده در منطقه، تعداد کثیری را زیرحوضه بابلک به خود اختصاص داده است. بطور کلی نتایج حاصل از این تحقیق در حوضه آبخیز بابلرود نشان می دهد که زیرحوضه بابلک به دلیل شرایط توپوگرافی و سازندهای حساس و خاک های با نفوذ پذیری کم دارای بیشترین مقدار فرسایش و تولید رسوب و بیشترین تعداد بازه های حساس است.

Prioritizing sub-basin according to erosion and recognition of waterway sensitive reaches to erosion using field reconnaissance (case study: Babolrood watershed, Mazandaran province)

Erosion is inevitable and cannot be completely eliminated, but human activity can be cause of acceleration or reduction it. Babolrood watershed that located in Mazandaran province aren rsquo;t exception from it, this watershed according to Area, topography, geology, various land use need to be investigation and study from erosion, management of optimize of land use. In this research EPM model was used to erosion intensity zonation that have 4 factors such as watershed erosion coefficient ( psi;), land use (Xa), soil and rock sensitivity coefficient related to erosion(Y) and average slope of watershed (I) for modeling erosion rate in a watershed. Since various effective factors have a different impact and importance degree in the erosion with take into account importance proportion each of the parameters categorize these parameters into different classes and exert according to above model in the GIS software standard operation for the mention layer. These layer were assimilated and were produced erosion intensity zonation map then by considering of model result and amount of sediment rate that estimated from model, we prioritize subbasins to management threats. For evaluate the model results, 43 years of Ghorantalar station data were used. The correlation coefficient between observation and estimated equal to 0.91 was obtained. Also results of model with observation data was evaluated using binary t examination that not found significant difference in %95 confidence surface. In order to recognize and determine waterway sensitive reach related to erodibility and sediment yield results of model were used. By Field visited and GIS software recognized 150 sensitive reach in the case study, and exist from this 150 sensitive reach the most it in the Babolak subbasin. Overall results showed that Babolak subbasin in the Babolrood watershed have the most amount of sediment and erosion rate and most quantity of sensitive reach because have sensitive formation and low permeability of soil.