زمینه‌های پیدایش و تطور دانش تصحیح متن در جهان اسلام

هدف: بررسی، دسته‌بندی و تجزیه و تحلیل عوامل پیدایش دانش تصحیح متن و تبیین چگونگی تطور آن در قرون نخستِ تمدن اسلامی است.روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش مبتنی بر بررسی و تجزیه و تحلیل روش‌های هفتگانه تصحیح متون که توسط محدثان و دانشمندان مسلمان مورد استفاده قرار می‌گرفته، است. در این پژوهش نخست روند تاریخی و تعلیلی روش‌های مذکور مورد بررسی قرار گرفته و سپس چگونگی پیدایش آنها علت‌یابی شده است. یافته‌ها: نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که اولاً پیدایش سنّت تصحیح متن در تمدن اسلامی به قرن دوم هجری بازمی‌گردد؛ ثانیاً زیربنای اصلی دانش تصحیح متن چنانکه برخی مدعی‌اند مربوط به اروپا نبوده، بلکه چندین قرن پیشتر از اروپاییان زیربناهای اصلی تصحیح متون در جهان اسلام به صورت علمی و عملی به کار می‌رفته است؛ و ثالثاً تطور اولیه دانش تصحیح متن در سه مرحله اتفاق افتاده است. این سه مرحله به ترتیب مرحله «خواندن مکرر»، مرحله «نسخه شناسی»، و مرحله «تبار‌شناسی» بوده است. نتیجه‌گیری: دانش تصحیح متن، یک دانش بومی و اسلامی است و زمینه‌های اولیه آن توسط محدثان مسلمان در طی یک فرایند مستمر و مداوم پدید آمده است.