مطالعۀ تطبیقی قابلیت‌های بازیابی اطلاعات و بررسی میزان به‌کارگیری هوش مصنوعی در فرایند بازیابی اطلاعات در نرم‌افزارهای کتابخانه‌ای ثنا و آذرسا

هدف: بهره‌مندی از هوش مصنوعی در نرم‌افزارهای کتابخانه‌ای مصداقی از همگامی با فناوری‌های نوظهور اطلاعاتی است که فرایندهای بازیابی اطلاعات را تسهیل و تسریع می‌کند؛ بنابراین هدف از پژوهش حاضر مطالعۀ تطبیقی عملکرد نرم‌افزارهای کتابخانه‌ای ثنا و آذرسا و میزان به‌کارگیری هوش مصنوعی در فرایند بازیابی اطلاعات در نرم‌افزارهای مذکور بود.روش: پژوهش حاضر ازنظر هدف کاربردی است، از روش توصیفی با رویکرد تحلیل محتوا و از فن دلفی فازی برای تایید شاخصه‌ها و معیارهای کاربرد هوش مصنوعی در فرایند بازیابی اطلاعات در نرم‌افزارهای کتابخانه‌ای موردمطالعه استفاده شده‌ است، ابزار پژوهش سیاهۀ وارسی شامل 6 ویژگی اصلی برای ارزیابی قابلیت‌های نرم‌افزارها و 82 معیار مقایسه‌ای است. ‌روایی ابزار سیاهۀ پژوهش با استفاده از نظرات و مشاورۀ افراد متخصص و ذی‌صلاح که با نرم‌افزارهای مذکور کارکرده‌اند، سنجیده شده ‌است.یافته‌ها: یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهد در بررسی قابلیت جست‌وجو در فیلدهای مختلف نرم‌افزار کتابخانه‌ای ثنا 95/9% و نرم‌افزار کتابخانه‌ای آذرسا 97/7% و در بررسی قابلیت‌ فرمول‌های جست‌وجو نرم‌افزار ثنا 70/8% و نرم‌افزار آذرسا 95/8%، در بررسی قابلیت امکانات جست‌وجو نرم‌افزار ثنا 61/9% و نرم‌افزار آذرسا 83/3% و در بررسی نمایش نتایج جست‌وجو نرم‌افزار کتابخانه‌ای ثنا 100% و نرم‌افزار کتابخانه‌ای آذرسا 86/8%، همچنین در بررسی قابلیت مربوط به امکانات کمکی نرم‌افزار کتابخانه‌ای ثنا 92/8% و نرم‌افزار کتابخانه‌ای آذرسا 90/4% و درنهایت در بررسی میزان بهره‌مندی نرم‌افزارها از هوش مصنوعی در فرایند بازیابی اطلاعات نرم‌افزار کتابخانه‌ای ثنا 36/7% و نرم‌افزار کتابخانه‌ای آذرسا 28/2% را کسب کردند.نتیجه‌گیری: نرم‌افزار کتابخانه‌ای ثنا از شرکت پیام مشرق با کسب 509 امتیاز از مجموع امتیازات قابلیت‌های نرم‌افزار در فرایند بازیابی اطلاعات در جایگاه دوم و پس از نرم‌افزار آذرسا از شرکت پارس آذرخش با مجموع امتیاز 538، قرار گرفت، تفاوت امتیازات دو نرم‌افزار چشم‌گیر نیست و نشان از قوت و ضعف در عملکرد برخی از مقیاس‌های مطرح‌شده دارد، اما در بررسی میزان بهره‌مندی از هوش مصنوعی در فرایند بازیابی اطلاعات، هر دو نرم‌افزار امتیاز قابل قبولی کسب نکردند که علی‌رغم اهمیت بسیار بالای استفاده از هوش مصنوعی، نشان از ضعف در به‌کارگیری این قابلیت در فرایند بازیابی اطلاعات در دو نرم‌افزار کتابخانه‌ای موردمطالعه دارد.

comparative study of information retrieval capabilities and investigation of the use of artificial intelligence in the information retrieval process in sana and azarsa library software

purpose: the use of artificial intelligence in library software is a significant development in the field of information retrieval. this research aimed to study the comparative performance of sana and pars azarakhsh libraries’ software, specifically in the context of their use of artificial intelligence in the information retrieval process.method: the current research is practical in terms of purpose; a descriptive method with a content analysis approach and a fuzzy delphi technique have been used to confirm the indicators and criteria of the use of artificial intelligence in the process of information retrieval in library software, the research tool is a checklist including six main features to evaluate the capabilities of the software, and 82 is a comparative measure. the validity of the research list tool has been measured using the opinions and advice of experts and competent people who have worked with the mentioned software.findings: the findings of the present research show that in the examination of the ability to search in different fields, sana 95.9% and azarsa 97.7% and the examination of the search formulas sana 70.8 and azarsa 95.8%, in the examination of the search facilities sana 61.9% and azarsa 83.3% and the examination of the display of the search results of sana 100% and azarsa 86.8%, also in the examination of the capability related to the auxiliary software facilities of sana 92.8% and azarsa 90.4% and finally in the examination of the amount the benefits of software from artificial intelligence in the information recovery process were obtained by sana 36.7% and azarsa 28.2%.conclusion: the findings of this research have practical implications for the use of ai in library software. sana software, with a total of 538 points, was ranked second after azarsa software in terms of its capabilities in the process of information retrieval. however, both software did not score well in terms of the benefit of artificial intelligence in the information retrieval process, indicating a need for further improvement.