شناسایی مولفه‌های بازیابی تعاملی اطلاعات در وب توسط کودکان دبستانی با استفاده از روش فراترکیب

هدف: کودکان عصر حاضر که بومیان دیجیتال نیز نامیده می‌شوند، از سنین پایین تجربه و مهارت کار با رایانه را کسب می‌کنند و درمی‌یابند که می‌توانند از طریق وب به جستجوی اطلاعات بپردازند و نیازهای اطلاعاتی خود را از این طریق مرتفع سازند، بااین‌وجود در استخراج و یافتن اطلاعات متناسب با سن و نیازهای خود با دشواری‌هایی مواجه هستند. هدف از انجام این پژوهش، شناسایی و تعیین مولفه‌های تاثیرگذار بر بازیابی تعاملی اطلاعات در وب توسط کودکان مقطع دبستان بر مبنای مدل ارائه‌شده توسط اسپینک و ساراسویک (1998) است. این مدل توسعه‌ای از مدل لایه‌ای ساراسویک (1997) است که با در نظر گرفتن انواع بازخورد و عامل زمان نقاط ضعف آن را پوشش داده و ازاین‌رو به‌عنوان مدل مرجع پژوهش انتخاب شده است.روش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی است و با رویکرد کیفی انجام گرفته است. در این پژوهش از روش فراترکیب برای بررسی نظام‌مند و تحلیل و ترکیب یافته‌های کیفی پژوهش‌های انجام‌گرفته در حوزۀ بازیابی تعاملی اطلاعات و رفتار جستجوی اطلاعات کودکان استفاده شده است. برای این منظور، مقالات پژوهشی منتشرشده در نشریات علمی معتبر جستجو، بررسی و تحلیل شد. بر مبنای هدف پژوهش، مقالاتی انتخاب شدند که از سال 1998 تا 2022 به زبان انگلیسی یا فارسی به چاپ رسیده بودند و به بررسی رفتار جستجوی کودکان، در محدودۀ سنی 7 تا 12 سال، در وب پرداخته بودند. بر اساس معیارهای ذکرشده، 32 مقاله شامل 31 مقالۀ انگلیسی و یک مقالۀ فارسی برگزیده شد. با استفاده از نرم‌افزار «مکس کیودا»، مولفه‌های مرتبط با جستجوی کودکان در وب با توجه به یافته‌های کیفی مقالات استخراج و 225 گویه تشخیص داده شد. سپس گویه‌ها، بر اساس لایه‌های تعریف‌شده در مدل مرجع پژوهش مقوله‌بندی شد و مولفه‌های مرتبط با هر مقوله تعیین شد.یافته‌ها: بر اساس گویه‌های استخراج‌شده از پژوهش‌های منتخب، 30 مولفۀ اصلی برای بازیابی تعاملی اطلاعات در وب برای کودکان شناسایی شد. ازجملۀ این مولفه‌ها‌، «لذّت و سرگرمی» و «یاس و ناامیدی» از جنبۀ عاطفی، «دانش و مهارت»، «سبک جستجو» و «نحوۀ قضاوت ربط» از بُعد شناختی، «نحوۀ انتخاب اصطلاحات پرس‌وجو» و «فن‌های مورداستفاده برای فرمول‌بندی مجدد پرس‌وجو» در زمینۀ پرس‌وجو، «کاربردپذیری موتور جستجو» و «پشتیبانی از مهارت‌های شناختی» از جنبۀ طراحی رابط کاربری برای کودکان و «ایمن و مناسب بودن محتوا» و «تناسب محتوا با سطح درک مطلب کودکان» از منظر محتوای ارائه‌شده به کودکان هستند. درنهایت مولفه‌های شناسایی‌شده در قالب مدل مرجع پژوهش ارائه شد.نتیجه‌گیری: مولفه‌های شناسایی‌شده می‌توانند به‌عنوان چهارچوبی برای مدل‌سازی تعامل کودکان با نظام‌های اطلاعاتی به‌کار روند و به‌منظور تدوین برنامه‌های آموزش کودکان در حوزۀ جستجو و بازیابی تعاملی اطلاعات در وب و همچنین طراحی نظام‌های بازیابی اطلاعات برای کودکان با در نظر گرفتن عوامل تاثیرگذار در بازیابی تعاملی اطلاعات توسط کودکان مورداستفاده قرار گیرند.

identifying the components of primary school children’s web interactive informatin retrieval using the meta-synthesis method

purpose: children of the present era, known as digital natives, acquire their experience and skill in working with computers from an early age and learn that they can search for information through the web and meet their informational needs. however, they have difficulty extracting and retrieving information appropriate to their age and needs. this research aimed to identify and designate the practical elements in primary school children's interactive information retrieval on the web-based model presented by spink and saracevic (1998). this model is an extension of saracevic's (1997) layered model, which covers its weak points by considering the types of feedback and the time factor. therefore, it is chosen as the research reference model.method: the present research is applied and has been done with a qualitative approach. this research uses the meta-synthesis method to systematically review, analyze, and combine the qualitative findings of published research articles on interactive information retrieval and information-seeking behaviour in children. for this purpose, research articles published in reputable scientific journals were searched and analyzed. based on the research purpose, those articles were selected and published in english or farsi from 1998 to 2022 and investigated the web search behaviour of children 7 to 12 years old. based on the mentioned criteria, 32 articles, including 31 english and one persian articles, were selected. using maxqda software, the components of children's search on the web were extracted and coded based on the qualitative findings of these articles, and a total of 225 codes were extracted. then, the primary codes were categorized based on the research reference model's layers, and each category's components were determined.findings: 30 elements for interactive information retrieval on the web for children were identified based on the codes extracted from the selected studies. some of these components are: pleasure and entertainment and despair and frustration from the affective aspect, knowledge and skill, search style and how to judge relevance from the cognitive element, how to choose query terms and techniques used to reformulate the query in the context of the query, search engine usability and cognitive skills support from the aspect of user interface design for children and safe and appropriate content and content's aligning with children's reading comprehension level from the element of content provided to children. finally, the identified components were presented as the research reference model.conclusion: the identified components serve as a practical framework for modelling children's interaction with information systems. they can be instrumental in developing education programs for children in search and interactive information retrieval on the web and in designing information retrieval systems for children. by considering the influencing factors in interactive information retrieval by children, these components can be effectively applied in real-world scenarios.