سنجش سطح سواد اطلاعاتی کاربران کتابخانه‌های عمومی بر اساس مدل هشت توانمندساز (مطالعۀ موردی: استان خوزستان)

هدف: ارزیابی و سنجش سطح سواد اطلاعاتی کاربران، پتانسیل بهبود و اثربخشی عملکرد آموزشی کتابخانه‌ های عمومی را نمایان می ‌سازد. ازاین‌رو، هدف پژوهش حاضر سنجش سطح سواد اطلاعاتی کاربران کتابخانه‌ های عمومی بر اساس مدل هشت توانمندساز بود. این ارزیابی ممکن است به‌منظور برنامه‌ریزی هدفمند کتابخانه‌های عمومی برای ارتقاء سطح دانش و اطلاعات کاربران سودمند باشد.روش: این پژوهش از نوع کمّی و ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش پیمایشی بود. ابزار گردآوری داده ‌ها، پرسشنامه‌ ای محقّق‌ ساخته برگرفته از مدل هشت توانمندساز شامل 40 سوال با طیف لیکرت بود. روایی محتوایی پرسشنامه به تایید 20 نفر از استادان دانشگاه و کارشناسان و کتابداران متخصص در حوزۀ علم اطلاعات و دانش‌ شناسی رسیده است. با توزیع تصادفی تعداد 40 پرسشنامه میان کاربران و گردآوری آن‌ها، با استفاده از آلفای کرونباخ، پایایی پرسشنامه به میزان 0.92 محاسبه شد. روایی‌سازه نیز با استفاده از تحلیل عاملی تاییدی، به میزان 0.66 محاسبه شده است. جامعۀ آماری پژوهش شامل 45582 نفر از کاربران فعّال کتابخانه‌ های عمومی استان خوزستان در سال 1399 بود. برای برآورد نمونه، ابتدا با استفاده از فرمول کوکران 497 کاربر انتخاب شد. سپس با روش انتساب بهینه، متناسب با جمعیت کاربران 21 شهرستان استان خوزستان، انتساب نمونۀ مناسب انجام گرفت. برای برآورد نمرات و درصدها و تعیین سطح سواد اطلاعاتی کاربران از محاسبۀ نمرۀ لیکرت استفاده شد. ابزار تجزیه‌وتحلیل داده‌ها نیز نرم‌افزار spss نسخۀ 20 بود.یافته‌ها: برآورد هشت مولفۀ سواد اطلاعاتی نشان داد که مهارت و توانایی کاربران کتابخانه‌ های عمومی استان خوزستان در مولفه ‌های «شناسایی دانش و اطلاعات»، «کاوش و جست‌وجوی اطلاعات»، «سازمان دهی اطلاعات» و «ارائه و اشتراک‌ گذاری دانش» بیشتر از حد متوسط است. در مولفه‌های «انتخاب و گزینش اطلاعات»، «خلق و ایجاد دانش»، «ارزیابی دانش و اطلاعات» و «به‌کارگیری دانش و اطلاعات» کمتر از حد متوسط است. درمجموع، سطح سواد اطلاعاتی کاربران کتابخانه‌ های عمومی استان خوزستان بیشتر از حد متوسط بوده است.نتیجه‌گیری: تحلیل یافته‌ ها نشان داد که سطح سواد اطلاعاتی کاربران در پژوهش حاضر بالاتر از حد متوسط (54.57) است. بااین‌حال، این سطح، بازتاب وضعیت بسیار مطلوب سواد اطلاعاتی کاربران نیست بلکه حاکی از آن است که به میزان 45.43 درصد تا رسیدن به بهترین وضعیت فاصله وجود دارد. ازاین‌رو، کتابخانه ‌های عمومی برای دستیابی به مهم ترین هدف وجودی خود یعنی توسعۀ قابلیت ‌های دانشی و سواد اطلاعاتی افراد جامعه، نیازمند تدوین و طراحی و برنامه ‌ریزی توسعه، در دو بُعد کاربران و کتابداران هستند. برای تحقق این هدف، نیازمند استفاده از ابزارهای کارآمدتر و البته در دسترس، استفاده از زیرساخت ‌های فنّاوری اطلاعات و ارتباطات، استقرار شبکۀ آموزش الکترونیک بدون مرز با تاکید بر یادگیری آنلاین و یادگیری ترکیبی و یادگیری مجازی هستند. لازم است ابتدا به بازتعریف نقش ‌های سنتی خود و روزآمد کردن عملکردها همسو با انتظارات جدید بپردازند.

assessing information literacy status of public library users based on the model of eight enablers (case study: khuzestan province)

purpose: evaluating and measuring users’ information literacy level shows the potential for improvement and effectiveness of the educational performance of public libraries. hence, the present research aimed to measure the level of information literacy of public library users based on the model of eight enablers. this evaluation can help plan public libraries to improve the level of knowledge and information of users.methods: this research was quantitative. it was practical in terms of purpose and terms of the survey method. the data collection tool was a researcher-made questionnaire based on the model of eight enablers, including 40 questions on a likert scale. the content validity of the questionnaire was confirmed by 20 university professors, experts, and librarians in the field of knowledge and information science. by randomly distributing 40 questionnaires among users and collecting them using cronbach’s alpha, the reliability of the questionnaire was calculated as 0.92, the construct validity was calculated as 0.66 using confirmatory factor analysis. the statistical population of the research included 45582 active users of public libraries in khuzestan province in 2019. first, 497 users were selected using cochran’s formula to estimate the sample. then, according to the user population of 21 cities of khuzestan province, a suitable sample was assigned with the optimal assignment method. the likert score calculation was used to estimate percentages and averages and determine users’ information literacy levels. the data analysis tool was spss version 20. findings: the estimation of eight components of information literacy showed that the skills and abilities of public library users of khuzestan province in the components of &identifying knowledge and information,& &exploring and searching for information,& &organizing information&, and &presenting and knowledge sharing& is above average. in the components of &selection and selection of information,& &creation and producing knowledge&, &evaluation of knowledge and information&, and &application of knowledge and information& are lower than the average. in general, the level of information literacy of users of public libraries in khuzestan province is higher than the average. conclusion: the analysis of the findings showed that the users’ information literacy level in the present research is higher than the average level (54.57). however, this level does not reflect users’ desired state of information literacy but indicates a distance of 45.43% to reach the desired state. therefore, to achieve the most essential objective of their existence, which is the development of knowledge capabilities and information literacy of society, public libraries need to compile, design, and plan the development in two dimensions: users and librarians. to achieve this goal, it is necessary to use more efficient and accessible tools, information and communication technology infrastructure, and establish a borderless e-learning network emphasizing online learning, hybrid learning, and virtual learning. in this regard, redefining their traditional roles and updating their functions in line with new expectations is necessary.