شناسایی و تحلیل نقش‌های کتابخانه‌های عمومی در اجتماع: یک مرور نظام‌مند

هدف: نقش کتابخانه‌های عمومی در مقایسه با گذشته متفاوت‌ تر و گسترده‌تر شده است. پس از آغاز قرن جدید، تغییراتی بنیادی در نقش‌ها و خدمات کتابخانه‌های عمومی - به‌ خصوص با تاکید بر نقش‌های اجتماعی آن - صورت گرفته است. لذا با توجه به گسترش دامنۀ خدمات این کتابخانه‌ها و تاثیر بیش‌ از پیش آن بر جامعه، پژوهش حاضر به شناسایی و تحلیل نقش‌های اجتماعی کتابخانه‌های عمومی پرداخته است.روش: این پژوهش به ‌لحاظ هدف از نوع کاربردی و از حیث ماهیتِ داده‌ها از نوع کیفی است که با تکنیک مرور نظام‌مند و کاربرد الگوی چهار مرحله‌ای اوکولی و شابرام (2010) انجام شده است. همچنین برای انتخاب صحیح مقالات در مرحلۀ دومِ الگوی مذکور، از فرایندِ انتخابِ مقالات سیلوا (2015) استفاده شده‌است. جامعۀ آماری، متونی را شامل می ‌شود که طی سال‌های 1381 تا 1401 به زبان‌فارسی و سال‌های 2002 تا 2022 به زبان‌انگلیسی منتشر شده‌اند. پس از جست‌وجو در پایگاه‌های اطلاعاتی و بازیابی 1819 مقاله، به پاکسازی و غربالگری مقالات پرداخته و در نهایت، 201 مقاله‌ مرتبط با نقش‌های اجتماعی کتابخانه‌های عمومی گزینش شده است.یافته‌ها: با وجود اهمیت نقش‌های اجتماعی کتابخانه‌های عمومی، مطالعات مربوط به این حوزه در کشور اندک است، و تنها در دهه‌ اخیر به این مسئله توجه شده‌است. علی‌رغم فقر پژوهشی در کشور ایران، پژوهش در این حوزه در کشورهای خارجی سابقه‌ طولانی‌تری داشته و پژوهشگران تحقیقات متعددی انجام داده‌ اند. یافته‌ها نشان می‌ دهد کتابخانه‌های عمومی هفت‌ نقش شامل: 1. ترویج عدالت اجتماعی، 2. توسعه سرمایۀ اجتماعی، 3. بالابردن مشارکت اجتماعی، 4. ارتقای تاب‌آوری اجتماعی، 5. اجتماع‌سازی، 6. مدیریت بحران‌های طبیعی و 7. کاهش محرومیت‌ها و آسیب‌های اجتماعی، در جامعه ایفا می‌کنند.نتیجه‌گیری: شرط اساسی برای موفقیت در تحقق این نقش‌ها، درک کامل و جامع از موقعیت کتابخانه‌های عمومی در شبکۀ اجتماعات محلی است. برای تحقق این امر، لازم است کتابخانه‌های عمومی بیش از هر چیز، از مسائل جامعه آگاه باشند. کتابخانه‌های عمومی با سازماندهی فعالیت‌هایی که به ایجاد فضایی برای ملاقات، توسعۀ ارتباطات شخصی و ارتباط با اعضا و اقشار مختلف جامعه منجر می‌شوند، به ارائۀ نقش‌های اجتماعیِ جدید خود، و نیز تقویت جایگاه کتابخانه - به ‌ عنوان یک نهاد قابل اتکا و شایسته‌ اعتماد - در سطح جامعه کمک می‌کنند. کتابخانه‌های عمومی می‌توانند با کمک به توسعۀ اجتماعی، عاملی مثبت برای تغییر و تحول جامعه باشند. لذا ضروری است در این مسیر، کتابخانه‌ها به موازات نیازهای اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی جوامع گام بردارند تا به ‌معنای واقعی، جزئی از اجتماع شوند. بر این اساس، برای ایفای نفش خود باید با اقدامات فراگیر، آگاهی‌رسانی مناسب و دانش‌افزایی مخاطب، و نیز استفاده از منابع انسانی و آموزشی کیفیت زندگی شهروندان را بهبود بخشند.

identifying and analyzing the roles of public libraries in the community:a systematic review

purpose: the role of public libraries has changed and expanded compared to the past. since the beginning of the new century, we have seen fundamental changes in the roles and services of public libraries, especially with emphasis on their social roles. therefore, considering the expansion of the range of services of these libraries and their impact on society, this research aims to identify and analyze the community roles of public libraries.method: this research is practical in terms of its purpose, and the nature of the data is a qualitative type, performed with the systematic review technique and the application of the four-stage model of okoli and shabram (2010). to select the articles correctly in the second stage of the mentioned model, the process of selecting the articles of silva (2015) was used. the statistical population was the texts were published in the persian language between 1381 and 1401, and in english between 2002 and 2022. after searching the databases and retrieving 1819 articles, the articles were cleaned and screened. finally, 201 articles related to the social roles of public libraries were selected.findings: studies related to the social roles of public libraries in the country, despite their importance, are nascent and have only been paid attention to in the last decade, so the lack of research in this field is evident. but this research abroad has met with more success among researchers, they have had a long history and much research has been carried out. the findings showed that public libraries have seven roles including 1. promoting social justice, 2. developing social capital, 3. increasing social participation, 4. promoting social resilience, 5. community building, 6. managing natural crises, and 7. reducing deprivations and injuries. social, they play in the community.conclusion:  the primary condition for success in fulfilling these roles is a complete and comprehensive understanding of the position of public libraries in the local social network. to achieve this goal, public libraries need to be aware of their societal conditions above all. by organizing activities that lead to creating a space for meeting, developing personal relationships, and communicating with members and different strata of society, public libraries present their new community roles and strengthen the position of the library as a reliable institution worthy of trust at the community level. they help by performing the roles mentioned in this research, public libraries can contribute to social development and be a positive factor in the change and evolution of society. in this way, libraries and their facilities, activities, and programs must take steps in line with the social, cultural, political, and economic needs of the communities to become a part of the community in the real sense. therefore, they should play their role in this field and overcome the difficulties, with comprehensive measures and proper awareness and knowledge enhancement of the audience, as well as the use of human and educational resources to improve the quality of the citizens ’lives.