ضرورت بازسازی برنامه درسی جدید دوره کارشناسی رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی

هدف: تعیین وضعیت برنامه درسی جدید رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی از منظر رویکرد تدوین، میزان تغییر محتوا، همخوانی بین عنوان رشته و محتوای برنامه درسی، و برجستگی‌ها و کاستی‌های آن. روش‌شناسی: از روش ‌های تحلیل محتوا  و تحلیل اسنادی استفاده شد. محتوای برنامه درسی جدید کارشناسی رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی (مصوب 28 بهمن 1393) و برنامه‌های درسی قبلی تحلیل شد. همچنین 71 مقاله مربوط به موضوع آموزش و برنامه‌های درسی رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی با روش نمونه‌گیری هدفمند تجزیه‌وتحلیل شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد محور اصلی برنامه درسی کارشناسی رشته، علم کتابخانه است که عمده دروس آن شامل 6 رکن است: 1) منبع شناسی، 2) مجموعه‌سازی، 3) سازماندهی، 4) خدمات‌رسانی، 5) طراحی و معماری، و 6) مدیریت. خروجی این برنامه یک متخصص علم اطلاعات یا دانش نیست، بلکه کتابداری است آشنا با فناوری‌های کاری. این برنامه، به‌دلیل تنوع و پراکندگی دروس، کل جنبه‌های اساسی هسته برنامه یعنی کتابخانه را نیز در بر نمی‌گیرد. با توجه به طیف گسترده موضوع کتابخانه که یک سر آن به کتابخانه سنتی و سر دیگر به کتابخانه هوشمند ختم می‌شود، لازم است در تدوین دروس تخصصی مانند مجموعه‌سازی و تولید محتوا، سازماندهی، طراحی، مدیریت، بازاریابی و خدمات‌رسانی، این طیف در تدوین سرفصل‌ها لحاظ شود. در کنار برجستگی‌های برنامه درسی جدید، خطاها، ضعف‌ها و کاستی‌های چشمگیری نیز به‌ویژه از نظر محتوا در آن مشاهده می‌شود. از نظر رویکرد، شواهد نشان می‌دهد که برنامه درسی جدید میل به سمت یک رویکرد ترکیبی یعنی رویکرد فناورانهبازارپسندانه عمل‌گرایانه با محوریت علم کتابخانه دارد. درباره میزان تغییر برنامه درسی به‌نسبت برنامه‌های قبلی، 80 واحد دوره کارشناسی دانشگاه تهران قبل از انقلاب در 45 واحد برنامه درسی مصوب 1393 تجمیع شده است. درباره تغییرات برنامه درسی جدید به‌نسبت برنامه درسی سال 1375، 27 درس برنامه جدید، قالب دروس برنامه سال 1375 را با خود دارند. یعنی 80 واحد دروس تخصصی برنامه درسی 1375 در 57 واحد درسی برنامه 1393 تجمیع شده است. همچنین نتایج نشان داد بین عنوان رشته (علم اطلاعات و دانش‌شناسی) و محتوای برنامه درسی تناقض آشکاری وجود دارد. اضافه بر این، لازم است سازوکارهای برای تضمین کیفیت برنامه‌های درسی رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی در کشور ایجاد شود. پیشنهاد می‌شود، با توجه به سازوکارهای موجود در انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران، اعتبار برنامه‌های درسی توسط این انجمن سنجیده شود. نتیجه‌گیری: نتایج این مطالعه، ضرورت بازسازی برنامه درسی جدید را به‌روشنی نشان می‌دهد. در مجموع، اکوسیستم اطلاعاتی در حال دگرگونی است. از یک طرف محیط سنتی کتابخانه و نظام‌های برآمده از آن مانند فهرست‌نویسی و رده‌بندی با چالش‌های جدی مواجه‌اند؛ از سوی دیگر، وب، کتابخانه جدید است و وب شناس حرفه جدید این قلمرو. ما در حال گذار از کتابخانه سنتی به کتابخانه جدید هستیم. طبیعی است که این محیط جدید و این گستردگی فعالیت‌ها و خدمات، دانش و مهارت‌های جدید را می‌طلبد که خود‌به‌خود بازنگری سرفصل‌های رشته را اجتناب‌ناپذیر می‌کند.

Undergraduate Curriculum of Knowledge and Information Science in Need of Reconstruction

Purpose: The purpose of this study is to reevaluate the new undergraduatecurriculum of Knowledge and Information Science (KIS) in Iran to determine the rate of content changes, consistency, and advantages and disadvantages. Method: Content and documentary analysis methods are used. The content of the curriculum approved in 2015 and previous LIS curricula are compared. A purposeful selected sample of 71 articles related to the education and curriculum development for KIS are analyzed. Findings: The structure of the new curriculum is based on library science. The required courses consist of the 6 groups: 1) bibliography, 2) collection development, 3) information organization, 4) service delivery, 5) library building design and architecture, and 6) management basics. Due to the dispersion of courses we noticed, the program does not cover various aspects of library science. The wide spectrum of topics needed in current library education should be added to the developing curriculum and syllabuses in the areas of collection development and content production, organization of information and knowledge, service delivery, management, access and dissemination, and marketing of products and services. The output of such a curriculum is will not be an information scientist, but a librarian who is familiar with information technologies. The content shows that the new curriculum has a hybrid approach orientation, that is, a technological market friendly pragmatic approach based on library science. As to the rate of change, the new curriculum compared to previous ones, contains 80 credits of the undergraduate curriculum which was taught at the University of Tehran in 1970s, merged into 45 credits in the 2015 program. Also, compared to the 1996 curriculum, 27 new courses follow the same format. The 80 credits of specialized courses of 1996 curriculum are grouped into 57 credits in the 2015 curriculum. This has caused discrepancy between the title of the discipline (Knowledge and Information Science) and the content of the curriculum. Conclusion: Reconstruction of the new curriculum is necessary. It is necessary to create a mechanism to ensure the quality of the curriculum as information ecosystem is changing. On the one hand, traditional library environment and its practices, such as cataloging and classification, face serious challenges. On the other hand, the Web has become the new library. Webology is the new specialization. This new environment requires a range of activities and services that calls for new knowledge and skills. We suggest that Iranian Library and Information Science Association (ILISA) reviews the curriculum.