مواضع علما در برابر جمهوری رضاخانی

پس از گذشت حدوداً بیست سال از برقراری حکومت مشروطه در ایران و هم‌زمان با رییس‌الوزرایی رضاخان، سردارسپه، بحث تشکیل حکومت جمهوری در ایران با جدیت مطرح شد. کاهش قدرت استبدادی شاهان قاجار پس از برقراری رژیم مشروطه، نقش موثری در این زمینه داشت. با محدودشدن قدرت شاه سلاطین قاجار دیگر از قدرت لازم برای سرکوب آرا و اندیشه‌های جدید سیاسی بی‌بهره بودند. ضعف قدرت شاهان قاجار در زمان احمدشاه به اوج خود رسید. در کنار دستگاه رو به اضمحلال سلطنت، تشکیلات نیرومند ریاست‌وزرایی سردارسپه سر برآورد که در آن مقطع به‌گونه‌‌ای کاملاً ابزاری و فرصت‌طلبانه در پی جمهوری‌‌کردن ایران بود. شمار زیادی از روحانیان به علل مذهبی با جمهوری مخالف بودند؛ زیرا آن‌ها جمهوری‌‌ را با بی‌دینی برابر می‌‌دانستند. چنین شبهه‌‌ای زمانی در اندیشه روحانیان ایجاد شد که در کشور همسایه (ترکیه) رژیم جمهوری با جلوه‌‌های ضد دینی برقرار شد. مقاله حاضر با روشی توصیفی و تحلیلی بر پایه منابع کتاب‌خانه‌ای درصدد پاسخ‌گویی به این سوالات است که واکنش علما در برابر جمهوری‌خواهی رضاخان چگونه بود؟ و اختلاف سیدحسن مدرس با رضاخان بر سر چه مسایلی بود؟