بررسی تحلیلی ساختار قدرت سیاسی ـ اجتماعی در ایل بختیاری

ایل بختیاری یکی از ایل‌های مهم و مقتدر جنوب ایران بوده است که در طول تاریخ خود، فراز و فرود بسیاری داشته و نقش بسزایی در تاریخ ایران و تحولات این کشور ایفا کرده است. ساختار اجتماعی ـ سیاسی بختیاری‌ها از الگوی خاصی پیروی و در طول تاریخ تغییر کرده است. قدرت در بختیاری، برخلاف جوامع عشایری دیگر، از سطوح و لایه‌های گوناگونی تشکیل شده بود. ساختار تیره‌ای بختیاری، که از کوچک‌ترین جز یعنی خانواده یا بّهون (سیاه چادر) تا بزرگ‌ترین آن یعنی شاخه (لنگ) را دربرمی‌گرفت، خودبه‌خود باعث تفرق و پراکندگی قدرت می‌شد. هنگامی که همه این اجزا با یکدیگر متحد و یکپارچه می‌شدند، ایل یا اتحادیه ایلی را تشکیل می‌دادند. در گذشته خان‌ها در راس ساختار سیاسی و کلانتران و کدخدایان و ریش‌سفیدان به‌ترتیب بعد از آن‌ها قرار داشتند، اما با قدرت‌گرفتن دولت مرکزی و گسترش پاسگاه‌های نظامی به‌تدریج از قدرت خان‌ها کاسته و ساختار سیاسی بختیاری‌ها تغییر کرد، به‌طوری که امروز خان‌ها در ساختار قدرت بختیاری‌ها جایگاهی ندارند. این‌که ساختار قدرت سیاسی و اجتماعی در گذشته جامعه بختیاری چگونه بوده و در طول زمان چه تغییراتی داشته و عوامل این تغییرات چه بوده مسایلی است که در این مقاله بررسی می‌شود؛ و هدف از این پژوهش «بررسی تحلیلی ساختار قدرت در ایل بختیاری»، از قاجاریه تا انقلاب اسلامی، است. مقاله حاضر با روشی توصیفی و تحلیلی بر پایه منابع کتاب‌خانه‌ای در صدد پاسخ‌گویی به این مسایل است و پس از ارزیابی داده‌های تاریخی و تجزیه و تحلیل آن‌ها، به سازماندهی و استنتاج آن پرداخته است.