مطالعه تطبیقی پایگاه مردمی در سه جریان سیاسی جنبش جنگل

جنبش‌های اجتماعی از موضوع‌های اصلی مورد توجه جامعه‌شناسی معاصر است تا جایی که آلن تورن جامعه‌شناسی را علم جنبش‌های اجتماعی می‌داند. در این مقاله با اذعان به اهمیت جنبش‌های اجتماعی و بررسی ابعاد نظری آن‌ها، ضمن سنخ‌شناسی جریان‌های سیاسی مسلط در جنبش جنگل مختصات پایگاه و حمایت مردمی در این سه جریان بررسی می‌شود. پرسش اصلی این است که حمایت مردمی از جریان‌های سیاسی جنبش جنگل چه مختصاتی داشت. در این‌باره پایگاه مردمی سه جریان ملی ـ مذهبی، راست سازش‌کار و چپ در جنبش جنگل ذیل دو مولفه خاستگاه طبقاتی و گستره جغرافیایی به‌صورت تطبیقی بررسی می شود. روش تحقیق تحلیل اسنادی و روش گردآوری داده‌ها نیز کتابخانه‌ای است. نتایج به‌دست‌آمده نشان‌ می‌دهد که در بین این سه جریان پایگاه مردمی جریان ملی ـ مذهبی انسجام و کارآیی بیشتری برای کامیابی جنبش جنگل داشت، اگرچه در دوره پایانی جنبش و براثر درگیری‌های درون‌گروهی تعداد و توان افراد آن کاهش یافت. علاوه‌بر‌این جریان راست سازش‌کار براثر گسستگی ساختاری و ماهیت ایدیولوژیکش، که منجر به اتحاد نمی‌شد، فاقد پایگاه مردمی یکپارچه بود. جریان چپ نیز به‌علت وارداتی و نوظهور‌بودن ایدیولوژی‌اش نتوانست در آن بازه زمانی، پایگاه مردمی درخور اعتنایی ایجاد کند، بلکه به‌سبب تعارضات ارزشی با فرهنگ ایرانی ـ اسلامی مردم منطقه، عملاً موجب کاهش حامیان مردمی جنبش جنگل یعنی حامیان جریان ملی ـ مذهبی شد.