مناسبات پوشش زنان و قشربندی اجتماعی در صدر اسلام؛ بازخوانی احادیث بر اساس رویکرد انسان‌شناسی تفسیری

در چند دهه‌ی اخیر حجاب از مسائل پر اهمیت جامعه‌ی ایرانی بوده است. مهم‌ترین نقش در این میان مربوط به خوانش متون دینی است که معنا و کیفیت حجاب را تعیین می‌کند. تقریباً تمام مطالعات در راستای واکاوی حجاب در صدر اسلام با روش‌ فقهی انجام شده است. با عنایت به اینکه حجاب ماهیتاً امری است فرهنگی، توجه به ابژ‌ه‌های تاریخی-فرهنگی آن -که معمولاً مورد غفلت واقع شده‌اند- می‌تواند وجوه متمایزی از معنای کنش «باحجاب بودن» را نمایان کند.از این رو، در پژوهش حاضر با در نظر گرفتن احادیث به عنوان تاریخ شفاهی و تحلیل آن‌ها با استفاده از رویکرد انسا‌ن‌شناسی تاریخی تلاش شد تا حجاب در بافت اجتماعی-فرهنگی خود مورد بررسی قرار بگیرد. مسئله اصلی درک درهم تنیدگی ساختار اجتماعی و سیستم فرهنگی است. مطالعۀ معنای حجاب و درک تاثیر ساختار اجتماعی و سیستم فرهنگی صدر اسلام بر روی آن، هدف پژوهش حاضر است.یافته‌ها حاکی از آن است که معرفی حجاب به‌عنوان کنشی برای کنترل شهوت در جامعه صحیح نیست. محور اصلی معنای حجاب متاثر از جامعه برده‌داری اسلام است که مقام و منزلت زنان وابسته به قشر اجتماعی آن‌ها است. حجاب یک امر ضروری برای زنان مومن‌آزاد است، در مقابل کنیزان و اهل ذمه محدودیت‌های کمتری دارند؛ زیرا ارزش حفظ احترام زن مومن آزاد است. اگر معنای حجاب مبتنی بر کنترل شهوت جامعه بود، می‌بایست حجاب برای زن به ما هو زن واجب می‌بود. در صورتی که حجاب حتی برای همه زنان مسلمان نیز واجب نبود بلکه صرفا حجاب از زنان مومن آزاد خواسته می‌شد.

the relationship between women’s clothing and social stratification at the beginning of islam;rereading traditions based on an interpretive anthropological approach

the hijab has become a prominent issue in iranian society, mainly influenced by how religious texts interpret and define it. most studies on hijab in early islam have used jurisprudential methods. however, as the hijab is a cultural matter, understanding its historical-cultural objects can reveal new insights into the act of wearing a hijab. in this research, hadiths were analyzed as oral history using a historical-anthropological approach to examine the hijab in its socio-cultural context. the goal is to understand the connection between social structure and cultural system. this research aims to study the meaning of hijab and perceive how the social structure and cultural system of early islam influenced it. using hadiths as oral history and analyzing them with a historical-anthropological approach, this research examines hijab in its socio-cultural context. the main focus is to study the connection between social structure and cultural system, specifically regarding the meaning of hijab in early islam. the research suggests that portraying hijab as a way to control sexual lust in society is inaccurate. the true essence of hijab is shaped by the historical context of islamic societies, where women’s status and respect were based on their social class. the hijab is essential for free-believing women compared to maidservants and dhimma people, who have fewer restrictions, as it upholds the respect of a free-believing woman. if the hijab aimed to control sexual lust, it would be compulsory for all women. however, it was only mandatory for devout muslim women, not all.