بررسی دو دیدگاه حضور آریاییان و فرهنگ آنان درفلات ایران«از عصر آهن» یا «پیش از آن»؛ طرح یک دیدگاه سوم

در این چند دهه و به ویژه دو دهه اخیر، بحث بر سر این‌که، زمان ورود جمعیت‌های آریایی به فلات ایران در چه عصری بوده، یکی از موضوعات جدالی دنیای تاریخ‌پژوهی و باستان‌شناسی ایران است. در این‌باره دو دیدگاه معروف تاریخی-باستان‌شناختی وجود دارد که در یکی که رایج‌تر است، ورود آریاییان مرتبط با عصر آهن و اواخر هزاره دوم پیش از میلاد دانسته می‌شود. نظریه دیگر، پیشینه حضور مردمان یادشده در فلات را به ادوار پیش از عصر آهن نسبت می‌دهد. مقالات گیرشمن، کامرون، دایسون و یانگ، پایه بررسی تفسیرهای صورت گرفته در دیدگاه نخست و جلد سوم دانش‌نامه کاشان، مبنای تحلیل ادله دیدگاه دوم در این مقاله را تشکیل داده‌اند. مقاله پیش‌رو، ضمن بررسی و نقد ادله نظریه نخست، به واکاوی دلایل انتقادی دیدگاه دوم، به مستندات مطرح شده در کتاب دانش‌نامه کاشان نیز می‌پردازد و مولفه‌های آن را تحلیل می‌کند. این امر از یک سو، با استفاده از ابزارهای موجود در نگرش باستان‌شناسی اساطیر و از سوی دیگر، با برقراری یک مطالعه تطبیقی- تحلیلی میان داده‌های استنادشده در هر دو نظریه و داده‌های موجود در منابع مکتوب میان‌رودانی که از چشم هر دو سو نادیده گرفته شده‌اند، صورت می‎گیرد و سپس با بیان نقاط قوت و ضعف هر دو دیدگاه، نظریه سومی را با حالت میانجی مابین دو دیدگاه مطرح می‌‎کند. پژوهش کنونی، نشان داد که دلایلی وجود دارند که هر دو نظریه، در رابطه با برخی از مناطق، نگاهی درست را مطرح کرده‌اند، ولی این نگاه در همه مناطق فلات ایران، قابل پیگیری و اثبات نیست.

analysis of two perspectives on the presence of aryans and their culture on the iranian plateau from the iron age or before in; outline a third perspective

in these few decades, and especially the recent two decades, the debate over the date of arrival of aryan populations on the iranian plateau has been one of the topics in the world of historical and archaeological studies in iran. there are two diferent historical-archaeological views in this regard, one of which is more common, the arrival of the aryans is associated with the iron age and the late second millennium bc. another theory traces the history of the presence of these peoples on the plateau to pre-iron age. ghirshman, cameron, dyson and young’s articles form the basis for field examining the interpretations made in the first view and the third volume of encyclopaedia of kashan, analyzing the arguments of the second view in this article. the leading article, while examining and criticizing the arguments of the first theory, analyzes the critical reasons of the second view based on the encyclopaedia of kashan and the documents presented in it and analyzes each of these components. this, on the one hand, using the study methods available in the archaeomythology approach and, on the other hand, establishing a comparative-analytical study between the data cited in both theories and the data in the written sources of the mesopotamians that have been overlooked by both sides, and then by stating the strengths and weaknesses of both views, introduces a third theory with a mediating view between the two perspectives.