ماخذ حمزه اصفهانی در روایت زردشتیان از آفرینش

در فصل آخر از باب یکم کتاب تاریخ حمزه اصفهانی با عنوان «سنی ملوک الارض و الانبیاء» یا «کتاب الامم»، روایت زردشتیان از خلقت جهان را از کتابی ناشناخته که به نام آن اشاره نکرده نقل کرده. هدف این مقاله تلاش در جهت یافتن یا نزدیک شدن به هویت آن کتاب است که از طریق مقایسه محتوایی نقل قول حمزه با کتب پهلوی موجود، به این نتیجه رسیده ایم که هیچکدام از آثار موجود نمی تواند کتاب مورد نظر باشد الا بندهش که احتمالا بیرون از این سه فرض نیست: کتاب مورد نظر، یا همین نسخه موجود از بندهش بوده، یا دو کتاب جداگانه بوده اند که یکی ماخذ دیگری بوده، و یا عمده مطالبشان را از یک ماخذ مشترک نقل کرده اند. بنابر این مطالعۀ بندهش، می تواند در ماخذ شناسی حمزه اصفهانی، نمایندۀ آن کتاب بی نام باشد.

Hamza al-Iṣfahānī as a Source on the Zoroastrian Story of Creation

In the first part of Hamza alIṣfahānī’s Ta’rīkh sinī mulūk alarḍ wa’lanbiyā, otherwise known as Kitab alomam, there is a chapter which narrates the Zoroastrian creation story, based an unknown source. The purpose of this article is to identify the source / book for Hamza. This is done by comparing the content quoted by Hamza and that of the existing Pahlavi books. We conclude that only one of the surviving Pahlavi texts have been used, namely that of the Bunahišn. Therefore the study of Bundahišn is in a way the model for the unknown source in Hamza alIṣfahānī’s bibliography.