سنجش داده‌های تاریخی قرن هشتم هجری در دیوان حافظ شیرازی با منابع تاریخی

پدیده ها و رویدادهای اجتماعی و تاریخی در هر دوره اگر موضوعیّت داشته باشند دامنه ی آن به متون ادبی آن دوره نیز کشانیده می شود. دیوان حافظ شیرازی نمونة بارزی از نزدیکیادبیات با برخی از مسائل تاریخی و اجتماعی  عصر وی، می باشد. شناخت داده های تاریخی موجود در دیوان حافظ؛ افزون بر شناخت بیشتر شعر و روزگار او، می تواند میزان همپوشی و قرابت داده های تاریخی دیوان حافظ را با منابع تاریخی این دوره روشن نماید. از این رو این جستار با روشی توصیفی تحلیلی و استعانت ممکن از نظریة ساختارگرایانة تکوینی گلدمن، به دنبال پاسخ گویی به این سوالات است که داده های تاریخی قرن هشتم در دیوان حافظ چه نسبتی با منابع تاریخی این دوره داشته و حافظ در وارد نمودن آن در دیوانش به چه میزان توفیق یافته است؟ یافته ها بیانگر آن است که حافظ با آگاهی، تاریخ نگری و تحلیل بالایی که از مسائل تاریخی و اجتماعی داشته،برخی از مضامین و رویدادهای اجتماعی وتاریخی عصر خود را، به شکلی موجز و با مکانیزم های ادبی در شعرش وارد نموده است. به طوری که یکی از رازهای جاودانگی و هنری دیوان وی، ارائه تحلیل های دقیق، ظریف و تیزبینانه، در مواجهه با وقایع و پدیده های تاریخی و اجتماعیروزگارشاست. قرابت و همپوشی برخی از داده های تاریخی و اجتماعی شعر حافظ با وقایع و منابع تاریخی زمانة وی، به گونه ایست که محققان می توانند به مثابة فکتی تاریخی از آن، در امر تاریخ نگاری، بهره مند شوند.

Evaluation of the Historical Information onEighth Century A.H in Hafiz’s Divan regarding Historical Resources

Abstract Social and historical phenomena and events of each period, if they are original, their scope will be extended to the literary texts of that period.Hafez Shirazi’s Divan is a clear example of literature and some historical and social issues. Recognition of historical data in Hafez’s court; In addition to knowing more about his poetry and times, he can clarify the degree of overlap and similarity of the historical data of Hafez’s divan with the historical sources of this period. Therefore, this paper, with a descriptiveanalytical method and possible use of Goldmann’s structuralist theory of genetic, seeks to answer the questions of how the historical data of the eighth century in Hafez’s divan relate to the historical sources of this period. To what extent has he succeeded in including it in his court?The findings indicate that Hafez, with his high awareness, historiography and analysis of political and historical issues, has included some of the political and historical themes and events of his time in a concise manner and with literary mechanisms in his poetry. . So that one of the secrets of immortality and art of his divan is to provide accurate, delicate and insightful analysis in the face of historical events and happenings of his time. The similarity and overlap of some historical data of Hafez’s poetry with the historical events and sources of his time is such that researchers can use it as a historical fact in historiography.