پژوهشی بر جغرافیای تاریخی ‌‌نام‌‌‌‌جای‌های کوستِ نیمروز ساسانی ازمنظرِ منابع تاریخی و شواهد باستان‌شناختی

تهاجمات اقوام بیگانه از جهاتِ مختلف در دورۀ ساسانی سبب تقسیم کشور به چهار ناحیه شد تا امپراتوری ساسانی بتواند از قلمرو خویش به بهترین شکل دفاع نماید. در جُستار حاضر می کوشیم تا به بازشناسی و معرفی نام جای ها (شهرهای) مهم کوستِ نیمروز (جنوب، جنوب شرق) قلمرو ایرانشهر ساسانی در منابع تاریخی دستِ اول دورۀ ساسانی (متون پهلوی، اثر مُهر و...) و منابع جغرافیایی مورخان اسلامی قرون اولیۀ و میانی اسلامی بپردازیم. رسالۀ شهرستان های ایرانشهر و جغرافیای موسی خورنی جزء مهم ترین منابع تاریخی هستند که علاوه بر آثار گوناگون دینی و اداری و سنگ نبشته های شاهان ساسانی (کعبۀ زرتشت)، جامع ترین آگاهی ها برای بررسی استان و شهرهای دورۀ ساسانی در اختیار پژوهشگران قرار می دهند. رسالۀ شهرستان های ایرانشهر جزئیاتی دربارۀ استان و شهرها ارائه نمی دهد اما تقسیم بندی کامل ایرانشهر به چهار کوست و ذکر شهرها و منطقه های هر کوست را به خوبی بیان کرده است. در میان دو منبع فوق شاهنامه حماسه ملی ایرانیان علاوه بر صحبت از سرگذشت ایران از دورۀ اساطیری تا تاریخی، احتمالاً بتوان از آن به عنوان یک منبع تاریخی قابل اعتماد یاد کرد؛ بنابراین در بخش ساسانی شاهنامه فهرستی از نام جای های ساسانی را می توان مشاهده و قابل انطباق دانست. هدف از پژوهش حاضر بررسی تطبیقی جای نام ها کوست نیمروز در منابع اشاره شده و ارزیابی شواهد نوشتاری با یافته های باستان شناسی می باشد. روشی که اتخاذ شده روشی توصیفی تطبیقی و مبتنی بر مطالعاتِ کتابخانه ای و یافته های باستان شناختی است. نتایج پژوهش نشان داد که ساختِ شهرهای بیشمار به دست پادشاهان به ویژه در کوست نیمروز، به منظور تحقق اهداف نظامی، امنیتی و یا بعضاً اقتصادی بود. از سویی دیگر اکثر جای نام های اشاره شده در متون پهلوی دورۀ ساسانی در دورۀ اسلامی به همان نام خویش پایدار باقی مانده است. همچنین با بررسی و مقایسۀ سه متن پیش رو مشخص شد که تناقضاتی میان سه منبعِ مورد مطالعه شده در بیان جهات جغرافیایی شهرهای کوستِ نیمروز وجود دارد.

Study OF the names of places kust I Nemroz Sassanid era (Aspect Historical texts and archaeological evidence)

the thesis of the Iranshahr County and Geospatial Moses Khourni are among the most important sources in addition to the various religious and administrative works of the Sasanian kingdom (Kaaba Zarathustra), the most comprehensive awareness of the province and the cities of the Sasanian era is available to researchers. the thesis of the Iranshahr County details of the province and cities do not provide details about the province and cities but the full division of Iranshahr to the four kust and mentioning cities and regions has expressed well. among the abovementioned sources, the Iranian national epic Shah name, which in addition to talk about the history of Iranians from the mythological to historical, consist of historical context in which the author can be used as a reliable historical source; therefore, in the Sassanian Shah name, some kind of historical geography can be interpreted. the purpose of this study is comparative study of names in the three sources to clarify how historical names are matched with historical and archaeology evidences. the proposed method is an archaeology historical method based on archaeology studies. the results showed that by studying the texts of Pahlavi language and geographical texts among all cities kust I Nemroz specified that the Persians of Sassanian province is of great importance to other states also by considering and comparing the three texts, there are contradictions between the three sources studied in the geographical directions of kust I Nemroz cities;