منابع مزار نویسی تبریز؛ علل و مولفه‌ها

کتب معروف به مزارات از منابع بسیار ارزشمند تاریخ محلی آذربایجان به‌ویژه تبریز به شمار می‌روند که بر محور مقابر مشایخ صوفیه نوشته شده‏‌اند. این منابع حاوی اطلاعات مهمی از وضعیت شهر می‌باشند.تبریز در خلال دوره ایلخانی به یکی از مراکز مهم جریان تصوف تبدیل شد و مدفن عرفا و مشایخ تا مدت‌ها موردتوجه وابستگان این طریقت‌ها بوده است. در پی پیروزی صفویان به‌مرور قرائت رسمی از تشیع جایگزین تشیع صوفیانه شد و موجبات افول تصوف را فراهم کرد. علل و عواملی همچون مخالفت با اندیشه‌های صوفیه، تخریب تدریجی مزارات به علت دشمنی و بلایای طبیعی موجب توجه و نگارش کتب مزارات تبریز شد. این کتاب‌ها به‌عنوان تنها منابع مکتوب حاوی اطلاعات از وضعیتاجتماعی، فرهنگی و ساختار شهر حائز اهمیت بسیاری می‌باشند. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی تلاش دارد علل و مولفه‌های تاثیرگذار برنگارش کتب مزارات را موردمطالعه قرار داده پاسخی به سوال اصلی بیابد: عوامل و زمینه‌های موثر بر تکوین و تداوم مزار نویسی شهر تبریز از میانه دوره صفویه تا اواسط عهد قاجار کدم‌اند؟ به نظر می‌رسد اهتمام به نگارش چنین منابعی در تبریز عمدتاً نتیجه تغییرات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و افول طریقت‌های صوفیانه بوده است.

The Resources of Tomb Writing in Tabriz, Causes and Components

During the Ilkhani era, Tabriz became one of the major centers of the Sufism trend, and the graves of Mystics Sheikhs (Muftis) had been paid a significant attention for ages by the followers of these traditions. Following the triumph of the Safavids, an official paraphrase of Shia Islam was expanded and led to the decline of Sufism. Causes and factors such as opposing with the thoughts of Sofia, customs and rituals, gradual degradation of graves due to hostility, and natural disasters contributed the tombs in Tabriz to be drawn more attention as well as to be started writing books about them. These books as the only written sources involving the related information regarding the city’s status are very important.