تاملّی مردم‌نگرانه در فرهنگ، آداب و رسوم ایرانیان از نگاه پیترو دلاواله، سیّاحِ ایتالیایی با تاکید بر مازندران

سیّاحان، سفیران ملّت‌ها در حوزة فرهنگ و تمدنِ پیشامُدرن به شمار می‌روند، آن‌ها با سفر به سویه های نامعلوم و کرانه‌های ناپیدا، فارغ از هر نیّتی که داشته اند، دشواری و رنج سفر را بر خود هموار کرده تا با نگاه جامعه‌شناختی و هستی‌شناسانه، از فرهنگ و آداب و رسوم و موقعیّت دیگر ملّت‌ها آگاهی یابند. حجم بزرگی از آگاهی‌های ما در گسترة تاریخ و جوامع، حاصلِ جستجوها، مشاهدات و گزارش‌هایی است که از جانب سیّاحان و گردشگران و در قالب سفرنامه‌ها، برجای مانده است، مانند سفرنامه‌های ناصرخسرو، ابن بطوطه، کلاویخو و دلاواله که هر یک به فراخور، مبنای آگاهی و شناخت ما از کیفیّت جوامعِ دوردست‌های تاریخ و میانه‌های تمدن اسلامی است. با روی کار آمدن سلسلة صفویه، شمار سیّاحان و سفرنامه ها رو به افزایش نهاد، چنان‌که سفرنامه‌های دلاواله، شاردن، تاورنیه و... از مهم‌ترین منابع این دوره به شمارند. دراین‌میان پیترو دلاواله، جهانگرد ایتالیایی، یکی از نامبُردارترین سیّاحان غربی است که در آغاز سدة هفده میلادی(1617)، آن هم با نیّات سیاسی، به دربار شاه عباسِ صفوی راه یافت و متعاقب آن پس از شش سال اقامت در ایران و در مجاورت دربار، حجم معتنابهی از مشاهدات و برداشت‌های خود را از فرهنگ و سنّنِ ایرانی با رویکرد مردم نگرانه و دیدگاهی وقایع نگارانه به تصویر کشید. این نوشتار می‌کوشد به شیوۀ اسنادی و کتابخانه ای بخش‌هایی از مشاهدات و داوری‌های مردم نگرانۀ این سیّاح ایتالیایی از آداب و رسوم ایرانی/ مازندرانی را که در یکی از سفرهای سالیانۀ شاه عباس به مازندران(بهشهر) ملازم او بوده است، بررسی و تحلیل نماید.

Socialist reflection on Mazandaran culture, customs from the point of view of Italian tourist Pietro Delavalle

Abstract Tourists are ambassadors of nations in the field of premodern culture and civilization. By traveling to unknown directions and invisible shores, regardless of their intentions, they have eased the difficulty and suffering of travel to a sociological and ontological point of view. A large part of our knowledge in the field of history and societies is the result of searches, observations and reports that have been left by tourists in the form of travelogues, such as the travelogues of Nasser Khosrow, Ibn Battuta, Klavikho and Delawala, each of which is appropriate. It is the basis of our awareness and knowledge of the quality of distant societies in the history and middle of Islamic civilization. With the coming to power of the Safavid dynasty, the number of tourists and travelogues increased, as the travelogues of Delavaleh, Chardin, Tavernier, etc. are among the most important sources of this period. Meanwhile, Pietro Delavalle, an Italian tourist, is one of the most famous Western tourists who entered the court of Shah Abbas Safavid with political intentions at the beginning of the seventeenth century, and after living in Iran for many years, next to the court and in direct contact with the people. , Portrayed a considerable volume of his observations and perceptions of Iranian culture and traditions with a sociological approach. This article tries to document and analyze parts of the sociological and ethnographic observations and judgments of this Italian tourist about Iranian customs based on his stay in Mazandaran.