انیرانِ ایران؛ دیگر‌بودگی انیران در ایران باستان

شکل‌گیری هویّت جمعی امری دو سویه است و سِوایِ «تعاملات درونی»، «تعارضات بیرونی» نیز بر پیدایش این انگاره تاثیر می‌گذارد. در پژوهش حاضر که به صورت توصیفیتحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای فراهم آمده، یکی از مراحلِ هویّت‌ساز هر تمدّن که همانا شکل‌گیریِ غیریّت است، در اساطیر و تاریخ ایران کاویده شده و بازۀ مورد نظرِ این پژوهشْ از سدۀ دوازدهم پیش از میلاد مسیح یعنی عصر احتمالی زردشت و زمانۀ شکل‌گیریِ گاهان تا سدۀ هفتم میلادی، مصادف با سقوط شاهنشاهی ساسانی، در نظر گرفته شده است. این پژوهش خاصّه در جستجوی پاسخی درخور به این دو پرسش است که چه عناصری در ترسیم مرزهای «فرهنگیسیاسی» قلمروی ایران در عصر باستان تاثیرگذار بوده و ایرانیان، در آن روزگاران، به کدامین ساخت‌های قومیسیاسی به چشمِ دیگری می‌نگریستند. در پاسخ به نخستین سوال باید گفت که «دین» و «شیوۀ معیشت»، دو مولفۀ اصلی در مرزبندی میانِ «خودِ آریایی (و سپس ایرانی)» و «دیگریِ انیرانی» بوده است. همچنین، با تتبع در متونِ باستانی مشخص شد که تورانیان (و در راس ایشان افراسیاب)، ضحّاک، مقدونیان و خاصّه شخص اسکندر، رومیان و در نهایت تازیان، دیگری‌هایِ تاریخیاساطیری ایران در عصر باستان بوده‌اند.