تعیین فرسایش‌پذیری شیاری در برخی خاک‌های استان زنجان تحت باران شبیه‌سازی ‌شده

فرسایش شیاری عبارت از فرآیند جدا شدن و انتقال ذرات خاک توسط جریان متمرکز رواناب است. این فرسایش شکل رایج فرسایش آبی در دامنه ها می باشد. فرسایش پذیری شیاری بیان گر میزان جدا شدن ذرات خاک و انتقال آنها توسط نیروی برشی جریان متمرکز است. این آزمایش به منظور تعیین فرسایش پذیری شیاری در برخی خاک های استان زنجان تحت باران شبیه سازی شده انجام گرفت. برای این منظور نمونه هایی از هشت خاک با بافت مختلف شامل رسی، لوم رسی، لوم سیلتی، لوم رس شنی، لوم شنی، شن لومی،لومی و شنی از سطح استان جمع آوری و به داخل کرت های کوچک (120 *100 سانتی متر) مستقر روی زمینی با شیب یکنواخت (10 درصد) انتقال یافت. کرت ها تحت پنج رخداد باران با شدت 60 میلی متر در ساعت به مدت یک ساعت قرار گرفتند. براساس نتایج، فرسایش پذیری شیاری در خاک های با بافت مختلف تفاوتی معنی دار داشت (p<0/01). فرسایش پذیری شیاری خاک ها همبستگی معنی داری با درصد بخش معدنی (شن، رس و سنگریزه) و درصد سدیم تبادلی داشت. با افزایش درصد شن و سنگریزه، نفوذپذیری خاک افزایش یافت و در نتیجه تولید جریان متمرکز کاهش یافت. تجزیه رگرسیون خطی چندگانه نشان داد که فرسایش پذیری شیاری در خاک ها به طور قابل ملاحظه ای رابطه ای معنی دار با درصد سدیم تبادلی خاک دارد (0/85= p<0/01 ،r2). در خاک رسی به دلیل وجود درصد سدیم تبادلی بالا (حدود 13) نسبت به سایر خاک ها بالاترین میزان فرسایش پذیری شیاری بین خاک ها مشاهده شد.

Determining Rill Erodibility in Some Soils in Zanjan Province Under Simulated Rainfall

Rill erosion is the detachment and transport of soil particles by concentrated flow of runoff. It is the most common form of water erosion in the hill slopes. Rill erodibility is the rate at which soil particle is detached and transported by shear force of the concentrated flow. The study was conducted to determine the rill erodibility in different soil textures in Zanjan province using a rainfall simulator. To this end, sles of eight soil textures consisting of clay, clay loam, silty loam, sandy clay loam, sandy loam, loamy sand, and sandy were collected from land surface and transported to small plots (120 cm  100 cm) on a sloped uniform land (10%). The plots were exposed to five simulated rainfalls with a constant intensity of 60 mm h1 for one hour. Based on the results, there was a significant difference among the soil textures in the rill erodibility (p< 0.01). Rill erodibility of the soils significantly correlated with mineral fraction (sand, clay, gravel) and exchangeable sodium percentage (ESP). With an increase in sand and gravel percentage, soil infiltration rate strongly increased and consequently production of the concentrated flow steadily decreased. Multiple regression analysis indicated that the rill erodibility in the soils was remarkably related to ESP (R2= 0.85, P< 0.01). Clay soil showed to have the highest rill erodibility among the soil textures due to higher exchangeable sodium percentage (ESP= 13).