مطالعه اثرات تغییر کاربری اراضی بر میزان کربن‌آلی و سایر ویژگی‌های خاک‌های ورتی‌سول (مطالعه موردی دشت بیله‌ور استان کرمانشاه)

کاهش کیفیت و قدرت باروری خاک ناشی از هدررفت کربن آلی از مهم ترین پیامدهای تغییر کاربری اراضی است، که اثرات جبران ناپذیری را بر خاک به جای می گذارد. به منظور بررسی اثر تغییر کاربری اراضی بر میزان کربن آلی خاک در خاک های ورتی سول، سری سرتیپ آباد به وسعت 1850 هکتار در جنوب دشت بیله ور با استفاده از طرح پایه کاملاً تصادفی در قالب آزمایش فاکتوریل با 10 تکرار در دو کاربری زراعی و مرتع مورد مطالعه قرار گرفت و برخی از ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک در دو کاربری با هم مقایسه شدند. نتایج مطالعات نشان داد که کربن آلی خاک در افق های سطحی در کاربری مرتع بیشتر از کاربری زراعی بوده و به تبع آن میزان کربن ترسیب شده نیز در کاربری مرتع بیشتر می باشد، در افق های پایینی اختلاف معنی داری در میزان کربن آلی خاک در دو کاربری مشاهده نشد، در اثر تغییر کاربری اراضی از مراتع به زمین های زراعی میزان جرم مخصوص ظاهری، نیتروژن، اسیدیته و هدایت الکتریکی خاک به طور چشمگیری افزایش و درصد کربن آلی خاک کاهش می یابد. فرایند فعال پدوتوربیشن، میزان رس (بالای 50 درصد)، خاکدانه های کوچک فراوان و ساختمان پایدار از جمله عوامل مهم در ذخیره کربن آلی در خاک های ورتی سول بوده که می توانند اثرات تغییر کاربری اراضی را بر میزان کربن آلی خاک کاهش دهند. به طورکلی می توان گفت که تغییر کاربری اراضی نه تنها می تواند لطمه شدیدی بر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک بر جای بگذارد بلکه با هدررفت کربن و تصاعد بیشتر گازهای گلخانه ای حیات کره زمین را نیز به مخاطره می اندازد.

Effects of Land Use Change on Organic Carbon Amount and Some Other Parameters in Vertisols (Case Study: Bilehvar Area, Kermanshah Province)

Reduction of quality and soil productivity due to organic carbon losses is one of the most important consequences of land use changes, that creates irreparable effects on the soil. To evaluate the land use effect on the amount of soil organic carbon in Vertisols, Sartip Abad series with extent of 1850 hectare in south of Bilehvar area in Kermanshah province was studied by using the completely randomized block design in factorial experiment with 10 repeats in farmland and grassland, some soil physical and chemical properties in two Lands compared with each other. The results showed that the soil organic carbon in surface horizons of grassland has been more than farmland and accordingly increase the amount of sequestrated carbon in grassland. No significant differences were found in the amount of soil organic carbon in lower horizons of two lands. Due to land use change from grassland to farmland, noticeably increase in Bulk density, Nitrogen, Acidity, soil Electrical Conductivity and decrease the organic carbon percent and the soil organic material. Pedutorbation, clay amount (higher of 50%), numerous small subsoil, and stable structure are the important factors in saving the organic carbon of vertisols that can reduce the effects of land use changes on organic carbon amount. Generally, it can be conclude that: the land use changes not only can create the severe damage on soil physical and chemical properties but with the carbon losses and more release of greenhouse gases exacerbate the pollution of environment which endangers the life in a earth planet.