مکان ‌یابی عملیات مکانیکی آبخیزداری با رویکرد mcdm و روش ahp و anp (مطالعه موردی: حوزه آبخیز سقزچی چای استان اردبیل)

مدیریت آبخیزها و توسعه ‌پایدار امروزه نیازمند مناسب ‌ترین و سریع‌ ترین روش تهیه و تلفیق اطلاعات برای مدیریت بهینه و برنامه‌ریزی هست. یکی از چالش‌های آبخیزداری در مرحله تهیه طرح و اجرای عملیات اصلاحی و احیایی، انتخاب محل مناسب و صحیح آن است تا حداکثر بهره‌وری و اثربخشی لازم را داشته باشند که به‌دلیل هزینه زیاد عملیات مکانیکی و کمبود منابع مالی، انتخاب محل مناسب احداث بندهای اصلاحی مکانیکی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بنابراین، هدف از این پژوهش مکان‌یابی عملیات مکانیکی آبخیزداری با رویکرد چند معیاره و با استفاده از روش‌های پشتیبان تصمیم‌گیری ahp و anp و مقایسه دو روش با هم در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی در سطح حوزه آبخیز سقزچی بوده است. معیارها و زیر معیارهای پژوهش 14 متغیر شامل: خاک (عمق و بافت)، اقلیم (نوع اقلیم و میزان بارش)، کاربری اراضی و پوشش سطحی (ndvi)، عوامل هیدرولوژیک و حفاظت خاک (تجمع جریان، میزان رسوب‌دهی و شماره منحنی)، پستی‌ و بلندی (ارتفاع و شیب) و اقتصادی و اجتماعی (فاصله از روستا، فاصله از منابع قرضه و فاصله از جاده) بوده است. قضاوت‌های کارشناسی برای وزن‌دهی، از طریق پرسش‌نامه و به روش میدانی با جامعه آماری 29 نفر از متخصصان و اساتید دانشگاه جمع‌آوری شد. نتایج این پژوهش نشان داد، در اولویت‌بندی مکانی عملیات سنگی ملاتی طبق آزمون همبستگی پیرسون، روشanp در سطح 95 درصد و با شدت 0/839، همبستگی معنی‌داری با روش ahp دارد و با مقایسه اولویت‌بندی دو روش با سازه‌های سنگی ملاتی اجرا شده در حوزه آبخیز سقزچی چای مشخص شد، روش anp به‌دلیل شبکه‌ای بودن و افزایش دامنه تغییرات، با صحت و قدرت تفکیک بیشتری به اولویت‌بندی پرداخته است.

locating of watershed management operations with mcdm approach and ahp and anp methods (case study: saqezchi-chay watershed in ardabil province)

management of watersheds and sustainable development today requires the most suitable and fastest method of obtaining and integrating information for optimal management and planning. one of the challenges of watershed management in the stage of planning and implementation of remedial and rehabilitation operations is choosing the appropriate and correct location; to have the necessary maximum efficiency and effectiveness, due to the high cost of mechanical operations and the lack of financial resources, select the right place to construct mechanical corrective dams has particular importance. therefore, the objective of this research was to locate mechanical watershed management operations with a multi-criteria approach using ahp and anp decision methods and compare the two methods in the geographic information system environment at the saqezchi-chay watershed. the research criteria and sub-criteria of 14 variables included soil (depth and texture), climate (type and precipitation amount), land use and normalized difference vegetation index (ndvi), hydrological factors and soil protection (flow accumulation, sedimentation rate, and curve number), topography (elevation and slope) and economic and social (distance from the village, from loan sources and the road). expert judgments for weighting were collected through a questionnaire and in a field method with a statistical population of 29 experts and university professors. the results of this research showed that the anp method had a significant correlation with the ahp method at the level of 95% and with an intensity of 0.839 and by comparing the prioritization of the two methods with masonry check dams structures implemented in the saqezchi-chay watershed, it was determined that the anp method prioritizes with more accuracy and resolution due to its network nature and increasing the range of changes.