تعیین ضخامت لایه‌های فیلتر برای حفاظت شیب بالادست سد خاکی همگن با شیب متغیر در شرایط افت ناگهانی تراز آب مخزن به روش آزمایشگاهی و عددی

پژوهش حاضر به بررسی آزمایشگاهی و نرم‌افزاری سد‌های خاکی همگن در حالت تخلیه ناگهانی مخزن می‌پردازد. در این پژوهش با به‌کارگیری مدل آزمایشگاهی، مدل عددی در حالت‌ اشباع بودن خاک مورد ارزیابی و واسنجی قرار داده شد. برآورد میزان خطای بین داده‌های فشار پیزومتریک و خط نشت در مدل عددی و آزمایشگاهی، نشان از دقت قابل‌قبول داده‌های مدل عددی seep/w بود. همچنین برای تعیین میزان ضخامت فیلتر تعبیه شده در شیب بالادست سدهای خاکی همگن در زمان افت ناگهانی سطح آب در مخزن بالادست، داده‌های ورودی به مدل عددی از جمله هدایت هیدرولیکی، میزان افت سطح آب (تخلیه سد در سه سناریو 2،3 و 4 روز) و شیب بدنه سدهای خاکی (3 و 2، 1= m)، ضخامت لایه‌های فیلتر تعیین شد. شایان بیان است که تعداد لایه‌ها و جنس مصالح سازند فیلتر، بر اساس توصیه حفاظت آب و خاک آمریکا، متشکل از سه نوع ساختار خاک (شن، ماسه و شن، ماسه) تعیین شد. برای تخمین میزان ضخامت لایه‌های فیلتر از بیشترین میزان گرادیان هیدرولیکی مصالح سازنده سد استفاده شد. در نهایت با تغییر شرایط ورودی به مدل عددی به‌ازای کنترل شرایط ایمن برای مقادیر گرادیان هیدرولیکی موجود در نقطه خروج آب در شیب بالادست، ضخامت لایه‌های فیلتر بر اساس اعداد بی بعد ارائه شد. بررسی نتایج مدل عددی نشان داد، به‌ازای ساخت سد با ضخامت فیلتر ارائه شده، میزان گرادیان هیدرولیکی در نقطه خروجی آب از بدنه سد خاکی در هنگام افت ناگهانی سطح آب در مخزن بالادست و برگشت جریان به سمت مخزن بالادست، همواره در شرایط ایمن قرار داشته و مقادیر گرایان هیدرولیکی موجود در بدنه سد خاکی از میزان گرادیان هیدرولیکی بحرانی برای مصالح استفاده شده، کمتر است.

determining the thickness of the filter layers to protect the upstream sideslope of the homogeneous earth dam due to rapid drawdown condition with experimental and numerical models

the present research explores the experimental and numerical investigation of homogeneous earth dams in rapid drawdown conditions. the numerical model was evaluated and calibrated due to the saturation status using the experimental model. the calculated error between the piezometric pressure data and the seepage line in the numerical and experimental model indicated that the results of the seep/w numerical model data had acceptable accuracy. also, to determine the thickness of the filter adjusted in the upstream side slope of the homogeneous earth dam in rapid drawdown condition, input data to the numerical model including hydraulic conductivity, rate of the water level drop (depletion of the dam reservoir in three scenarios of 2, 3, and 4 days), the different side slopes of the body (m = 1, 2, and 3), and the thickness of the filter layers were determined. it is worth mentioning that the number of layers and the soil properties of the filter materials were determined based on the usbr which consisted of three types of soil structure (sand, gravel, and gravel with sand). the maximum hydraulic gradient of the dam materials was used to estimate the thickness of the filter layers. finally, some dimensional fewer numbers were presented to estimate the filter layers by changing the input data through the numerical model to attain the safe conditions for the values of the hydraulic gradient at the upstream side slope. results of the numerical model indicated that for the construction of the dam with the thickness of the presented filter, the values of the available hydraulic gradient at the point of water exit from the upstream side slope of the body of the earth dam were lower than the critical hydraulic gradient of the earth dam materials in rapid drawdown condition.