بررسی تولید رواناب و رسوب سطحی و تونلی در خاک شور و سدیمی تحت شیب‌های مختلف

آگاهی از میزان تغییرات رواناب و رسوب در شیب‌های مختلف می‌تواند در مدل‌سازی تولید رواناب و رسوب مفید واقع شود. از این‌رو این پژوهش با هدف بررسی تولید رواناب و رسوب سطحی و تونلی در خاک شور و سدیمی تحت شیب‌های مختلف انجام شد. برای انجام این پژوهش خاک شور و سدیمی جمع‌آوری و به آزمایشگاه منتقل شد. آزمایش‌ها روی خاک در یک مخزن مستطیل شکل در شیب‌های 5، 10 و 15 درصد و تحت باران شبیه‌سازی شده با شدت 30 میلی‌متر بر ساعت به مدت یک ساعت انجام شد. برای بررسی اثر شیب بر تولید رواناب و رسوب از روش تجزیه واریانس استفاده شد. مقایسه میانگین‌ها با استفاده از آزمون دانکن در سطح پنج درصد و با استفاده از نرم‌افزار spss نسخه 26 انجام شد. نتایج نشان داد که تفاوت معنی‌دار بین شیب‌ها از نظر رواناب (0/001>p) و رسوب (0/001>p) وجود داشت. در دقایق اولیه آزمایش به‌دلیل عدم وجود رطوبت در خاک مقدار رواناب کم بود اما با گذشت زمان بر مقدار آن اضافه شد که دلیل آن مسدود شدن منافذ خاک در اثر فرایند پراکندگی ذرات به‌واسطه وجود یون سدیم و کاهش نفوذ‌پذیری بود. همچنین در دقایق پایانی، جریان خروجی از تونل دیده شد که این جریان تنها در شیب 10 و 15 درصد اتفاق افتاد. مقدار رسوب نیز در دقایق اولیه کم بوده که دلیل آن را می‌توان کم بودن مقدار رواناب و عدم جابه‌جایی ذرات رسوب دانست، اما پس از گذشت زمان مقدار آن افزایش یافت که دلایل اصلی افزایش رسوب را می‌توان کاهش نفوذپذیری، افزایش رواناب و درنتیجه شسته شدن ذرات ریز از سطح خاک دانست.

investigation of the surface and tunnel runoff and sediment production in saline-sodic soil under different slopes

awareness of the number of changes in runoff and sediment on different slopes can be useful in modeling the production of runoff and sediment. therefore, this study was conducted to investigate the production of surface and tunnel runoff and sediment in saline and sodic soils on different slopes. saline-sodic soil was collected and transported to the laboratory. laboratory experiments were performed on a soil bed in a rectangular flume at three different slopes (5%, 10%, and 15%) under simulated rain (30 mm/h) for one hour. an analysis of variance was used to investigate the effect of slope on runoff and sediment production, and the means were compared using duncan’s test at the five percent level using spss version 26 software. the results showed that there was a significant difference between the slopes of the runoff (p<0.001) and sediment (p<0.001). in the first minute of the experiments, due to the lack of moisture in the soil, the amount of runoff was low, but over time, the amount of runoff increased. it is because the pores are blocked by the dispersion of soil particles owing to the presence of sodium ions, which ultimately leads to a decrease in permeability. similarly, in the last few minutes, outflow from the tunnel was observed, and this flow occurred only on slopes of 10% and 15%. the amount of sediment was also low in the first few minutes, which could be related to the low amount of runoff and the lack of sediment particle removal. nonetheless, after the lapse of time, its amount increased, and the primary reasons were reduced permeability, increased runoff, and removal of fine particles from the soil surface.