کاربرد آمار دایره‌ای در تحلیل فصلی زمان وقوع بارندگی‌های حدی در حوضه دریاچه ارومیه

یکی از پارامترهای هیدرولوژیک تاثیرگذار در مدیریت سیستم‌های منابع آب، تغییر در مقدار و زمان وقوع بارندگی‌های حدی است. در این پژوهش تحلیل فصلی ‌بودن زمان وقوع بارندگی‌های حدی حوضه دریاچه ارومیه با استفاده از داده‌های حدی بارش های روزانه 30 ایستگاه باران‌سنجی در دوره آماری 2018-1991 و کاربرد آمار دایره‌ای انجام شد. یکنواختی زمان وقوع رویدادهای حدی با روش‌های ریلیه و کایپر در سطوح 0/1، 0/05 و 0/01 مورد آزمون قرار گرفت. از تخمین‌گر شیب‌ سن اصلاح ‌شده برای تخمین شیب خط روند زمان وقوع رویدادهای حدی استفاده شد. یکنواختی در زمان وقوع رخدادهای حدی بارش در هر سه سطح توسط آزمون‌های یکنواختی رد شد. نتایج حاکی از وجود دو فصل قوی رخدادهای بارش‌های حدی شامل اواخر زمستان و اوایل بهار و دیگری فصل پاییز است. طبق نتایج، میانه شاخص قدرت فصلی رویدادها در حالت کلی برابر با 0/3 بود که پس از تفکیک کل سال به دو فصل متمایز، این رقم برای فصل بهار 0/82 و فصل پاییز 0/9 به‌دست آمد. قدرت فصلی فصل بهار در دو بخش ‌غربی و شرقی دریاچه ارومیه مشابه بود، ولی در فصل پاییز بخش غربی دریاچه قوی‌تر از شرق آن دیده شد. در فصل بهار به طور میانگین در 40٪ ایستگاه‌ها، زمان وقوع رخدادها دارای روند منفی و %60 بقیه روند مثبت داشتند. این رقم برای فصل پاییز به‌ترتیب 77٪ برای روند نزولی و 27% برای روند صعودی حاصل شد.

application of circular statistics in seasonality analysis of extreme precipitation occurrence time in urmia lake basin

a hydrological parameter affecting the management of water resource systems is changes in the amount and occurrence time of extreme precipitation (otep). in this research, the seasonality of precipitation in the lake urmia (lu) basin was analyzed using the daily extreme precipitation data of 30 rain gauges in the statistical period of 1991-2018. the uniformity of otep was tested by rayleigh and kuiper’s tests at 0.1, 0.05, and 0.01 levels. the slope of the trend line for otep was estimated using the modified sen slope estimator. the uniformity of otep was rejected at each level. the results revealed two strong seasons: late winter and early spring (s1) and autumn (s2) for otep. the results showed a general median seasonality index of 0.3, which changed to 0.82 and 0.9 for s1 and s2, respectively, after dividing the whole year into two seasons. the seasonal strength of s1 was similar in both the western and eastern parts of lu, but the west of the lake was stronger than the eastern part in s2. in s1, negative and positive trends in the otep were observed on average in 40% and 60% of the stations, respectively, with corresponding values of 77% and 27% for s2, respectively.