تغییرپذیری فراوانی و شدت خشکسالی در ایران با استفاده از شاخص استاندارد شده بارش-تبخیرتعرق

در این پژوهش، تغییرپذیری دهه‌ای فراوانی و شدت خشکسالی در گستره ایران بررسی شده است. برای این منظور از داده‌های شبکه‌ای مقیاس یک ماهه از شاخص استاندارد شده بارش- تبخیرتعرق در دوره 2015-1956 استفاده شده است. بر اساس آستانه‌های قراردادی رایج، مشخصه‌های فراوانی و شدت خشکسالی برای تک‌تک پیکسل‌ها محاسبه و مبنای تحلیل وضعیت خشکسالی قرار گرفته است. سپس، فراوانی طبقات شدت خشکسالی محاسبه و روند آن با استفاده از آزمون ناپارامتریک من- کندال بررسی شده است. یافته‌های پژوهش بیانگر تنوع فضایی زمانی الگوهای شدت خشکسالی در گستره ایران است. فراوانی خشکسالی‌های خفیف از جنوب به شمال و از شرق به غرب کاهشی بوده؛ در‌حالی‌ که فراوانی رخداد خشکسالی‌های شدیدتر از شمال به جنوب و از غرب به شرق افزایشی است. فراوانی بیشینه از رخداد خشکسالی‌های خفیف و متوسط به‌ترتیب روی بخش میانی و پایانی ناهموارهای‌های زاگرس بوده؛ درحالی که فراوانی بیشینه رخداد خشکسالی‌های شدید و بسیار شدید روی مناطق بیابانی مرکزی، شرقی و جنوب شرقی است. فراوانی خشکسالی‌های خفیف در جنوب شرق، شمال غرب و شمال شرق بین 5 تا 40 درصد افزایش یافته است. درحالی که فراوانی خشکسالی‌های شدیدتر، در غالب گستره ایران بین 10 تا 20 درصد افزایش داشته است. تغییر فراوانی طبقات شدیدتر خشکسالی‌ها در حوضه آبریز فلات مرکزی و همچنین خلیج فارس- دریای عمان بارزتر است. روند شدت خشکسالی همزمان با رژیم بارش غالب گستره ایران، کاهشی (تشدید خشکسالی) است. روند افزایشی معنی‌دار در شدت خشکسالی (تشدید ترسالی) تنها در جنوب شرق ایران همزمان با رژیم بارش موسمی مشاهده می‌شود. با وجود این، نواحی خشک و فراخشک جنوب شرق ایران متاثر از فراوانی و شدت خشکسالی، دارای درجه آسیب‌پذیری بالا هستند.

variability of drought frequency and intensity in iran using spei

in this study, the decade variability of frequency and severity of drought in iran has been investigated. the one-month scale data from the standardized precipitation-evapotranspiration index (spei 01) in the period 1956 - 2015 have been used. based on the common numerical thresholds, the characteristics of the frequency and severity of drought for each pixel have been calculated and they are the basis for the analysis of the drought situation. then, the frequency of drought severity classes was calculated and its trend was investigated using the non-parametric mann-kendall test. the findings indicated the spatio-temporal variability of drought frequency and intensity patterns in iran. the frequency of mild droughts has decreased from south to north and from east to west; while the frequency of more severe droughts has increased from north to south and from west to east. the frequency of mild droughts in the southeast, northwest, and northeast has increased by 5 to 40 percent. while the frequency of more severe droughts in most parts of iran has increased between 10 and 20 percent. variability in the frequency of more severe droughts is more pronounced in the central plateau catchment area as well as in the persian gulf-oman sea. the trend of drought intensity is decreasing (drought intensification) at the same time as the prevailing rainfall regime in iran. a significant increase in drought intensity (wet season intensification) is observed only in southeastern iran at the same time as the monsoon regime. however, extra-arid and arid regions of southeastern iran are affected by the frequency and severity of drought and have a high degree of vulnerability.