بررسی اثر سدسازی بر تغییر کاربری و پوشش اراضی در بازه زمانی 1370 تا 1399 (مطالعه موردی: سد گتوند- خوزستان)

انسان‌ها همواره برای استفاده از منابع طبیعی و برطرف‌کردن نیازهای خود درصدد تغییر زمین و اراضی آن هستند. یکی از تغییرات کاربری که برای بهره‌مندی از منابع آبی پایدار رخ می‌دهد، سدسازی است. احداث سد از همان مراحل آغازین تا بهره‌برداری، پیامدهای مثبت و منفی زیادی را برای محیط‌ زیست به‌همراه دارد. هدف از انجام این تحقیق بررسی اثر سد گتوند بر تغییر کاربری اراضی، با توجه ‌به مشکل برخورد مسیر جریان آب به گنبدهای نمکی و تجمع حجم زیادی از نمک، پشت دریاچه سد است؛ لذا به این منظور از تصاویر سنجنده tm ماهواره لندست 5 برای سال 1370، سنجنده etm+ ماهواره لندست 7 برای سال 1387 و سنجنده oli ماهواره لندست 8 برای سال 1399 برای طبقه‌بندی تصاویر و همچنین تهیه نقشه‌های کاربری اراضی حوضه مورد مطالعه استفاده شد. با بررسی و ارزیابی نقشه‌های کاربری از منطقه نتایج تحقیق نشان داد که اراضی کشاورزی پس از بهره‌برداری از سد در حال توسعه است. در طول دوره مطالعه اراضی بایر در حال کاهش و همچنین وسعت آب منطقه در حال افزایش است. طی سال‌های 1387 تا 1399 با گسترش جمعیت، مناطق مسکونی با افزایش مساحت همراه بود. مراتع و مرغزارها نیز در طی دوره اول روند افزایشی و در دوره دوم روند کاهشی داشته‌اند. نتایج صحت طبقه‌بندی به روش شیء‌گرا برای سه مقطع زمانی 1370، 1387 و 1399 به‌ترتیب 0/92، 0/97 و 0/93 به‌دست آمد. به‌طور کلی طبق نتایج این تحقیق می‌توان بیان کرد که ساخت سد باعث افزایش سطح زیر کشت اراضی شده است و در مقابل با افزایش جمعیت و گسترش شهرنشینی در محدوده ساخت سد، باعث تخریب و کاهش مساحت مراتع می‌شود.

investigating the effect of dam construction on land use change and land cover in the period 1991 to 2020 (case study: gotvand-khuzestan dam)

humans are always trying to change land to use natural resources to meet their needs. one of the land use changes that take place in order to benefit from sustainable water resources is dam construction. dam construction has many positive and negative consequences for the environment from the beginning to use. the objective of this study was to investigate the effect of gotvand dam on the problem of collision of water flow path with salt domes and large volume accumulation of salt behind the dam lake. images of the landsat 5 satellite tm sensor for 1991, landsat 7 satellite etm+ sensor for 2008, and landsat 8 satellite oli sensor for 2020 were used to classify images, and prepare land use maps of the studied basin. reviewing and evaluating the land use maps of the study area showed that agricultural lands are being developed after the operation of the dam. also, barren lands were decreasing as well as the area’s water content was increasing during the study period. in the second period of study (2008 2020), the population of the regions with an increasing area has been increasing. also, the rangeland and meadows had a decreasing trend during the first and second periods. the results of classification accuracy using the object oriented method for three periods of 1991, 2008, and 2020 were obtained as 0.92, 0.97, and 0.93, respectively. in general, it can be stated that the construction of the dam has increased the area under cultivation of land and by increasing population and urbanization in the construction area of the dam, destruction and reduction of rangelands occurred.