بررسی رابطه بین ارتفاع و شیب روند متغیرهای اقلیمی در ایران طی دوره زمانی 2016-1987

در این مطالعه، تغییرات مکانی و زمانی متغیرهای اقلیمی نظیر تبخیر از تشت (ep)، دما (t)، ساعات آفتابی (sd)، رطوبت نسبی (rh)، سرعت باد (w) و بارش (p) و بررسی رابطه شیب روند آنها با ارتفاع برای 68 ایستگاه هواشناسی در سرتاسر ایران طی دوره زمانی 2016-1987 در مقیاس‌های زمانی فصلی و سالانه بررسی شدند. تحلیل روند متغیرهای اقلیمی نشان می‌دهد که طی 30 سال گذشته، اغلب مناطق ایران گرم‌تر و خشک‌تر شده‌اند، اگرچه روند‌ها در همه این مناطق معنی‌دار نبوده است. بررسی ارتباط بین شیب روند متغیرهای اقلیمی و ارتفاع نشان می‌دهد که در دوره مورد مطالعه در مقیاس سالانه، ارتباط معنی‌داری بین شیب روند سنجه‌های اقلیمی و ارتفاع وجود ندارد (0/1p) و نرخ کاهش بارش (0/01>p) و رطوبت نسبی (0/001>p) به‌طور معنی‌داری با افزایش ارتفاع تشدید شده است. نرخ افزایش دمای میانگین (0/05>p)، دمای حداکثر (0/1>p) و ساعات آفتابی (0/001>p) در تابستان به‌طور معنی‌داری در ارتفاعات کمتر از مناطق پَست بوده است. در فصل پاییز، شیب روند تغییرات دمای حداقل و میانگین (0/05>p) با ارتفاع ارتباط منفی معنی‌دار داشته و نرخ افزایش بارش و رطوبت نسبی (0/05>p) در ارتفاعات افزایش سریع‌تری را نشان داده است. به‌نظر می‌رسد که بیشترین تغییرات اقلیمی در دو فصل پاییز و زمستان رخ داده است. نتایج نشان می‌دهد که در فصل زمستان، بیشترین نرخ گرمایش (دماهای حداقل، حداکثر و میانگین) و کاهش رطوبت نسبی مربوط به پهنه ارتفاعی 2000-1500 متری است، اما بیشترین کاهش بارش مربوط به پهنه ارتفاعی 2500-2000 متری است. در فصل پاییز، بیشترین نرخ کاهش دماهای حداقل و میانگین در پهنه ارتفاعی 2000-2500 متری و بیشترین افزایش بارش در دو پهنه ارتفاعی 500-0 و 2500-2000 متری رخ داده است.

Investigation of the Relationship between Altitude and Trend Slope in Climate Variables in Iran during 1987-2016

In the present study, the spatial and temporal changes of climate variables such as pan evaporation (Ep), temperature (T), relative humidity (RH), sunshine duration (SD), wind speed (W) and precipitation (P), as well as their relationship with altitude, were investigated. For this purpose, 68 meteorological stations with 30 years of data (19872016) throughout Iran on both seasonal and annual time scales were selected. Trend analysis of climate variables showed that over the past 30 years, most areas of Iran have become warmer and drier although all trends have not been significant. Investigation of the relationship between the trend slope of climate variables and altitude illustrated that there was no significant relationship between them during the study period on the annual time scale (p>0.1). However, in winter, the rate of increase in T (minimum, maximum and mean temperatures) and SD (p<0.1), as well as the rate of decrease in P (p<0.01), was significantly enhanced by increasing the altitude. The increase in mean and maximum T (p<0.1) and SD rates (p<0.001) in summer were significantly lower in the highlands than in the lowlands. In autumn, the trend slopes of minimum and mean T (p<0.05) were negatively correlated with altitude; in addition, the rates of increase in P and RH (p<0.05) in the highlands demonstrated a sharper increase. It seems, therefore, that most changes in climate variables have occurred in both autumn and winter. The results also showed that in winter, the highest rates of increase in Ts were related to the altitude of 15002000 m; however, the highest decrease in P belonged to the altitude of 20002500 m. In autumn, the highest rates of decrease in minimum and mean Ts had occurred in the altitude of 20002500 m; as well, he highest rate of increase in P was observed in the altitudes of both 0500 m and 20002500 m.