ارزیابی روند تغییرات مکانی کاربری اراضی با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی و تصاویر لندست طی بازه زمانی 1991 تا 2016 (مطالعه موردی: حوضه آبخیز بهشت‌آباد، استان چهارمحال و بختیاری)

به‌منظور برنامه‌ریزی و مدیریت سرزمین لازم است عوامل تاثیرگذار بر تغییرات آن را شناسایی و ارزشیابی کرد. تغییرات کاربری زمین یکی از عوامل اصلی تاثیرگذار بر فرایندهای آب‌و‌هوایی محلی، منطقه‌ای و جهانی است که به‌صورت تغییر در نوع استفاده از زمین تعریف می‌شود و یکی از عوامل مهم در تغییر جریان هیدرولوژیک، فرسایش حوضه و انهدام تنوع زیستی است. حوضه آبخیز بهشت‌آباد به‌عنوان یکی از زیرحوضه‌های سامانه کارون بزرگ، حدود 70 درصد از جمعیت استان چهارمحال و بختیاری را دربرمی‌گیرد. به‌همین دلیل با توجه به اهمیت بالای این حوضه در تامین آب حوضه‌های دیگر و نیز اهمیت شناخت کاربری‌های موجود در منطقه در طول چند دهه گذشته، هدف اصلی از این مطالعه، ارزیابی روند تغییرات مکانی کاربری اراضی در حوضه آبخیز بهشت‌آباد استان چهارمحال و بختیاری با مساحتی حدود 384787 هکتار با استفاده از علم سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی طی یک دوره 25 ساله است. در این تحقیق، ابتدا با تجزیه‌و‌تحلیل و پردازش تصاویر ماهواره‌ای لندست 5 سنجنده tm مربوط به سال‌های 1991، 2008 و لندست 8 سنجنده oli سال 2016 و درنظر گرفتن 5 طبقه کاربری شامل اراضی مرتعی، مناطق ساختمانی شهری، اراضی کشاورزی، اراضی باغی و اراضی بایر، اقدام به تهیه نقشه‌های کاربری اراضی برای سه مقطع زمانی به‌روش چشمی و هیبریدی با دقت قابل قبول شد. دقت کلی برای هر یک از نقشه‌های کاربری به‌دست آمده برای سال‌های 1991، 2008 و 2016 به‌ترتیب برابر 17/92، 29/94 و 41/93 درصد به‌دست آمد که دلالت بر مقبولیت دقت نقشه‌های تهیه شده داشت. سپس روند تغییرات کاربری اراضی و سهم هریک از طبقه‌های کاربری و درصد تغییرات هر یک از کاربری‌ها طی دو دوره مطالعاتی مشخص شد. نتایج این تحقیق نشان‌دهنده تغییراتی در سطح حوضه مورد مطالعه است. مساحت اراضی مرتعی در طی دو دوره روند کاهشی، مناطق ساختمانی شهری روند افزایشی، اراضی کشاورزی در طی دوره اول روند کاهشی و در طی دوره دوم روند افزایشی، اراضی باغی در طی دو دوره روند افزایشی، اراضی بایر در دوره اول روند افزایشی و در دوره دوم روند کاهشی داشته است. در مجموع باید عنوان کرد که در منطقه بهشت‌آباد شاهد افزایش جایگزینی مراتع با مناطق ساختمانی شهری، کشاورزی دیم، باغات و اراضی بایر و بروز تخریب پوشش مرتعی در منطقه هستیم.

Assessment of Trends of Spatial Land Use Changes using Geographic Information Systems and Landsat Images During the 1991-2016 Period

In order to plan and manage the land and its changes, it is necessary to identify and evaluate the factors affecting it. Land use / cover changes are one of the main factors in global environmental change that is defined as a change in the type of land use; it is one of the major factors changing hydrologic flow, land erosion and destruction of biodiversity. The main purpose of this study was to assess the trends of land use changes in Beheshtabad Watershed of Chaharmahal and Bakhtiari Province with an area about 3847 square kilometers by using remote sensing and GIS during a 25year period. In this research, first, analyzing and preprocessing the satellite images of Landsat 5 TM sensors from 1991 and 2008 were done, and Landsat 8 of OLI sensor of 2016 was applied. Then, by using the hybrid classification method, 5 land use classes including pasture lands, urbanbuilding lands, agricultural lands, garden lands and bare lands, land use maps for the three time periods were prepared. The overall accuracy of the obtained land use maps for 1991, 2008 and 2016, was 92.17%, 94.29% and 93.41%, respectively, indicating the acceptable accuracy of the maps. Then, the process of land use change and the contribution of each land use classes and the percentage of changes in each land use class were determined in two study periods. The results of this study showed some changes occurred in the studied watershed. The total area of pasture lands during two periods indicated the decreasing trend, but urbanbuilding and garden lands during two periods represented the increasing one. Agricultural lands during the first period indicated the decreasing trend and during the second period showed the increasing trend, while bare lands during the first period showed the increasing trend and during the second period, reflected the decreasing trend. In general, it should be noted that in the Beheshtabad watershed, we could see an increase in the replacement of pastures by urbanbuilding class, rainfed agriculture, gardens, and bare lands, the incidence of destruction in the region.