بررسی کمّیت، کیفیت و قابلیت فرونشست املاح هوابرد در افزایش شوری خاک سطحی (مطالعه موردی: شمال دشت یزد- اردکان)

یکی از دلایل شورشدن خاک، تجمع املاح در آن توسط عوامل انتقال‌دهنده آب و باد است. به‌منظور بررسی پدیده انتقال املاح به‌همراه گردوغبار در مناطق خشک شمال دشت یزد اردکان، نمونه‌بردای صحرایی با استفاده از 32 رسوب‌گیر mdco با پراکندگی یکنواخت در اراضی به‌وسعت 20000 هکتار طی چهار فصل سال 1396 انجام شد. با شست‌وشوی رسوب‌گیرها با یک لیتر آب مقطر در صحرا و انتقال نمونه‌ها به آزمایشگاه، برای بررسی کمّی املاح گرد و غبار، علاوه بر اندازه‌گیری هدایت الکتریکی (ecw)، وزن کل مواد جامد محلول (tds) نیز به شیوه دقیق تبخیر اندازه‌گیری شد، همچنین شکل و توزیع اندازه ذرات غبار با استفاده از دستگاه sem بررسی شد. در بررسی کیفی املاح، کاتیون‌ها و آنیون‌های موثر در شوری شامل سدیم، پتاسیم، کلسیم و منیزیم، کلر، بی‌کربنات و سولفات اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد در مجموع 11.1 گرم بر مترمربع مواد قابل حل به‌همراه ذرات گردوغبار (13.28 درصد) در طی یک سال در رسوب‌گیرها فرونشسته است. ذرات به قطر 5 تا 10 میکرون بیشترین فراوانی را داشت. با توجه به همبستگی زیاد آنیون کلر با کاتیون سدیم در فصل‌های بهار، پاییز و زمستان و با توجه به همبستگی زیاد آنیون سولفات با کاتیون کلسیم در املاح گردوغبار فصل تابستان، به‌ترتیب سدیم کلراید و گچ فراوان‌ترین ترکیب موجود به‌همراه گردوغبار در این فصل‌ها پیش‌بینی می‌شود. با تعیین میزان درصد املاح در غبار ریزشی منطقه مشخص شد که اثر مقدار نمک فرونشسته از گردوغبار در کوتاه‌مدت جزئی و بی‌اهمیت است و پیش‌بینی می‌شود با فرض عدم تغییر میزان فرونشست، در طی 72 سال سبب ایجاد شوری ضعیف در توده خاک غیرشور تا عمق 10 سانتی‌متر شود. به‌طور کلی قابلیت املاح هوابرد در افزایش شوری خاک در منطقه مورد مطالعه در درازمدت خواهد بود. از این‌رو، بررسی سایر اثرات زیست‌محیطی این پدیده برای شناخت خطرات آن پیشنهاد می‌شود.

Quantity, Quality and Capability Assessment of Airborne Salts Fallout on Increasing the Surface Soil Salinity (A Case Study: North of Yazd- Ardakan Plain)

One of the reasons for soil salinization is the accumulation of salts in it by transmission through water and wind. In order to investigate the phenomenon of transfer of salts with dust in the arid regions of the north of Yazd Ardakan plain, field samples were taken using 32 MDCO sediments traps with uniform dispersion in an area of 20,000 hectares at some stage in 4 seasons of 2017. After washing the sediment collector with a liter of distilled water in the field and transferring the samples to the laboratory, for the quantitative analysis of saline dust, similar to measuring the Water Electrical Conductivity (ECw), the Total Soluble Solids (TDS) were additionally measured through evaporation technique. The form and distribution of the dust particle size were additionally investigated using a Scanning Electron Microscope (SEM) tool. Within the qualitative examine of salts, effective cations and anions in salinity including Na+, K+, Ca++, Mg++, C1, HCO3 and SO4 were measured The results confirmed that, in general, the fallout was 11.1 g.m2 of soluble material with dust particles (13.28%) in the course of only 12 months. Particles with a diameter of 5 to 10 microns were the most frequent. Considering the high correlation between C1 and Na+ in the spring, autumn and winter, due to the high correlation between Ca++ and SO4 in summer dust, sodium chloride (NaCl) and gypsum (CaSO4) 2H2O)), the most abundant composition of dust containing salts could be expected in these seasons. By determining the percentage of solutes in the fallout dust, it was observed that the impact of the amount of the deposited salt from dust was slight and insignificant in the short time period; with the assumption of no change in the rate of subsidence, it was anticipated that it would explain the poor salinity in non saline mass soils for up to 10 cm in 72 years. In general, the capability of airborne salt in increasing the soil salinity in the study area can be in long term periods. Therefore, it is recommended to investigate other environmental effects of this phenomenon in order to identify its hazards.