ارزیابی راندمان‌های آبیاری، کارآیی مصرف و بهره‌وری آب در حوضه دریاچه ارومیه (مطالعه موردی شبکه آبیاری و زهکشی زرینه‌رود)

شبکه آبیاری و زهکشی زرینه رود با مساحت 65000 هکتار، مهم ترین شبکه حوضه دریاچه ارومیه است که به طور مستقیم با دریاچه در ارتباط است. با بحران کنونی دریاچه، بررسی کارایی وضعیت موجود شبکه در برنامه نجات دریاچه ارومیه ضروری است. هدف از این مطالعه، ارزیابی راندمان های انتقال، توزیع، کاربرد و بهره وری آبیاری در سطح مزارع شبکه است. سه محصول از الگوی کشت منطقه با بیشترین سطح زیر کشت (چغندر 10 درصد، یونجه 22 درصد و گندم 38 درصد) انتخاب شد. روش غالب آبیاری منطقه به صورت آبیاری سطحی است. در سطح شبکه، رطوبت خاک مزرعه در قبل و بعد از آبیاری، خصوصیات فیزیکی و هیدرولیکی خاک و حجم مصرف آب برای آبیاری اندازه گیری شد. نتایج نشان می دهد که متوسط راندمان انتقال در کانال های با پوشش بتنی شبکه حدود 79 درصد است که در دامنه 33 درصد (در کانال های کوچک تر) تا 100 درصد (در کانال های بزرگ تر) قرار دارد. راندمان توزیع آب در شبکه، به طور متوسط 76 درصد است که بین 50 و 100 درصد متغیر است. راندمان کاربرد آب در مزارع براساس تحلیل بیلان رطوبتی خاک، از 41 درصد در بافت خاک لوم رسی شنی تا 66 درصد برای بافت رسی متغیر بوده است. براساس تحلیل داده های میزان برداشت محصول، هزینه های تولید و قیمت فروش محصول، کارایی مصرف آب (برحسب کیلوگرم محصول به ازای هر مترمکعب آب مصرفی) از 0.4 برای یونجه مسن تا 5.1 برای چغندرقند متفاوت است. میزان بهره وری آب در این شبکه (برحسب ریال به ازای هر مترمکعب آب مصرفی) بین 2740 برای یونجه با سن بالای 10 سال و 6900 برای گندم است. می توان نتیجه گرفت که در صورت محدودیت آب، به لحاظ اقتصادی اولویت کشت به ترتیب گندم، چغندرقند و یونجه خواهد بود.