اثر تغییر کاربری زمین بر کیفیت فیزیکی خاک در منطقه گیلان‌غرب

کیفیت خاک، به صورت توانایی یک خاک در انجام وظایف آن، به عنوان بخشی اساسی از زیستگاه بشری، تعریف می شود. در این پژوهش، اثرات تغییر کاربری اراضی (تبدیل اراضی جنگلی به زمین های کشاورزی) بر کیفیت فیزیکی خاک، در منطقه گیلان غرب مورد مطالعه قرار گرفت. برای انجام این تحقیق، نمونه های خاک از لایه های سطحی و تحت الارضی دو نوع کاربری و از دو موقعیت قله و شانه شیب حوضه های میاندار و ویژنان برداشت شد. ویژگی های فیزیکی خاک، از قبیل بافت خاک و توزیع اندازه ذرات، هدایت هیدرولیکی اشباع خاک، جرم مخصوص ظاهری، میانگین وزنی قطر خاکدانه ها، ظرفیت نگهداری رطوبت و درصد کربن آلی خاک اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که تغییر کاربری مناطق جنگلی به اراضی کشاورزی، موجب کاهش شدید درصد ماده آلی خاک (به میزان 52 درصد) و افزایش درصد سیلت، شن و جرم مخصوص ظاهری خاک می شود، همچنین جنگل تراشی موجب کاهش میانگین وزنی قطر خاکدانه ها (از 0.39 به 0.14 میلی متر در حوضه میاندار)، کاهش میزان رس، کاهش تخلخل و به دنبال آن کاهش ظرفیت نگهداری رطوبت و کاهش هدایت هیدرولیکی اشباع خاک (از 10.34 به 1.86 سانتی متر در ساعت) شده است. به طورکلی، نتایج ثابت می کند که تغییر کاربری اراضی جنگلی به کشاورزی، سبب کاهش شدید کیفیت فیزیکی خاک و قابلیت تولید آن می شود.

The Impact of Land Use Change on Soil Physical Quality in Gilan-e-Gharb Region

The soil quality is defined as the ability of soil to function as an essential part of the human habitat. In this study, the effects of land use change (conversion of forest lands into agricultural lands) on the soil physical quality were studied in the GilaneGharb region. For this study, soil samples were collected from surface and subsurface layers of both land uses, and the peak and shoulder slope positions, in Miandar and Vidjanan catchments. Soil physical properties such as soil texture and particle size distribution, soil hydraulic conductivity, bulk density, mean weight diameter of aggregates, water holding capacity, and the soil organic carbon content were measured. The results showed that land use change of the forest to agricultural lands resulted in a sharp decline in the soil organic matter (52%) and an increase in silt and sand percentage and soil bulk density. Also, deforestation decreased the mean weight diameter of aggregates (from 0.39 to 0.14 mm in Miandar) and clay percent. It caused a reduction in the total porosity followed by a decrease of soil water holding capacity, and a decrease in the saturated hydraulic conductivity (from 10.34 to 1.86 cm/h), as well. In general, the results proved that the land use change from forest to agriculture severely decreased soil physical quality and its productivity.