بررسی توان رسوب‌زایی و تولید رواناب در سازندهای زمین شناسی شیرکوه یزد با استفاده از شبیه‌ساز باران

یکی از منابع مهم تولید رواناب در مناطق خشک و نیمه خشک ارتفاعات کوهستانی هستند که به طور معمول از سازندهای قبل از کواترنری تشکیل شده اند. از آنجا که ساخت و بافت سنگ شناسی سازندها متفاوت است، سازند های مختلف می توانند اهمیت متفاوتی از نظر تولید رواناب و رسوب داشته باشند. پژوهش حاضر در دامنه های شیرکوه یزد با هدف بررسی توان رسوب زایی و آستانه تولید رواناب روی سه سازند گرانیت شیرکوه، شیل، ماسه سنگ و کنگلومرای سنگستان و آهک تفت انجام شد. با توجه به سوابق بارندگی منطقه و توان شبیه ساز باران، شدت بارش 60 میلی متر بر ساعت با تداوم 40 دقیقه، به عنوان مبنای مطالعه انتخاب شد. عملیات میدانی شبیه سازی بارش در شرایط خشک بر روی کرت هایی به مساحت یک متر مربع بر روی دامنه های سنگی با شیب 20 تا 22 درصد و حداکثر ضخامت خاک 30 سانتی متر انجام شد. نتایج نشان داد حداقل بارش لازم برای ایجاد رواناب در سه سازند گرانیت، سنگستان و آهک به ترتیب برابر با 10.7، 10 و 16.7 میلی متر است. بیشترین مقدار رسوب تولیدی به ترتیب متعلق به سازندهای سنگستان، گرانیت شیرکوه و در نهایت آهک تفت اندازه گیری شد. آزمون های آماری مرتبط با تولید رواناب و رسوب بر روی هر سه سازند، اختلاف معنادار در سطح پنج درصد را تایید کرد. از نظر زمان لازم تا شروع رواناب نیز، کمترین زمان به ترتیب متعلق به سازندهای سنگستان، گرانیت شیرکوه و آهک تفت بوده است. با توجه به نتایج به دست آمده از نظر پتانسیل تولید رواناب و رسوب، می توان سازندهای سنگستان، گرانیت شیرکوه و در نهایت آهک تفت را به ترتیب از زیاد به کم اولویت بندی کرد.