مدیریت حفاظت اراضی گندم دیم با تأکید بر دانش بومی در ایران

فرسایش خاک نقش بسیار مهمی در کاهش کیفیت خاک و کاهش تولید محصول دارد. حفاظت خاک گزینه بازدارنده آن است که می تواند در کاهش هزینه های فرسایش موثر باشد. کشاورزان بر اساس تجربه و دانش از شخم عمود بر شیب به عنوان عملیات حفاظتی استفاده نموده و برای آنها آثار آن بر عملکرد محصول و کیفیت خاک ملموس می باشد. این مقاله تلاش نمود تا مدیریت حفاظت خاک را با تاکید بر دانش بومی کشاورزان در چارچوب الگوی زیست - اقتصادی و با برآورد هزینه های فرسایش خاک مورد ارزیابی قرار دهد. این مقاله نشان داده است که اولا فرسایش خاک پدیده ای است که تحت هر نوع مدیریت حفاظتی روی داده و هزینه هایی را ایجاد می کند. ثانیا هر گونه عملیات حفاظتی که منجر به کاهش نرخ فرسایش و جلوگیری از فقر مواد غذایی خاک شود می تواند در کاهش هزینه های فرسایش موثر باشد. به عنوان مثال شخم عمود بر شیب که مبتنی بر دانش بومی کشاورزان است، منجر به کاهش هزینه های فرسایش خاک حداقل به اندازه نصف گزینه جایگزین آن یعنی شخم سواری شده است، ثالثا در اثر حفاظت سنتی سالانه میزان قابل توجهی به درآمد کشاورزان اضافه می شود، رابعا کشاورزان به طور سنتی در قالب دانش بومی بر اهمیت حفاظت و منافع ناشی از آن آگاه بوده و در صورت وجود تجهیزات مناسب شخم در اراضی با شیب بالا اقدام به شخم حفاظتی فوق خواهند نمود و خامسا به تعویق انداختن عملیات حفاظت از سوی برخی از کشاورزان، ناشی از کاهش فزاینده عملکردها و به تبع آن هزینه های فرسایش د رخاکهای با کمتر از 10 سانتیمتر عمق است که میزان آن به لحاظ سطح بسیار کم بوده و با نرخهای فرسایش موجود در درازمدت به این عمق خواهند رسید. این نتایج توجیهی برای سیاستگزاری ، طراحی، پشتیبانی اعتباری و اجرای عملیات حفاظت خاک پیشرفته تر یا حداقل ترویج روشهای سنتی خواهد بود. یافته های مطالعه ترویج روشهای سنتی حفاظت، تحقیق و بررسی در ارتباط با روشهای پیشرفته حفاظت و تخصیص بودجه لازم برای اجرای عملیات حفاظت خاک را مورد تاکید قرار داده است.