بررسی وضعیت و نقش ترویج و آموزش در مشاعهای کشاورزی شهرستان بیرجند

ترویج وآموزش کشاورزی یکی از عوامل مهم و عنصر کلیدی در فرایند توسعه کشاورزی محسوب می شود و جزء لاینفک هر پروژه یا هر طرح توسعه کشاورزی تلقی می گردد. در مشاع های کشاورزی نیز نقش و جایگاه ترویج و آموزش کشاورزی بسیار مهم و قابل توجه می باشد. هدف اصلی از انجام پژوهش حاضر بررسی نقش و وضعیت ترویج و آموزش کشاورزی در مشاع های کشاورزی شهرستان بیرجند است. بدین منظور از 48 مشاع تشکیل شده در این شهرستان تعداد 38 مشاع که سه سال سابقه فعالیت رسمی داشتند انتخاب گردید و از تعداد 567 نفر عضور مشاع های مزبور تعداد 200 نفریعنی 35%کل جامعه آماری به طور تصادفی برگزیده شد. به منظور بدست آوردن اطلاعات و آمار مربوطه دو نوع پرسشنامه تهیه گردید. یکی برای هر مشاع به عنوان یک واحد کشاورزی مستقل و دیگری برای هر عضو انتخاب شده در مشاع ها، نتایج بدست آمده نشان می دهد که میانگین مالکیت هر مشاع 5/141 هکتار زمین است و میانگین مالکیت هر خانوار عضو مشاع 15/9 هکتار زمین می باشد. این اعضا به تعداد 74 درصد به صورت انفرادی و بقیه به طور گروهی امور کشاورزی را انجام می دهند. میانگین سنی اعضا بالاتر از چهل سال است و به علاوه 5/51 درصد آنها نیز بیسواد می باشند. در حالیکه 98 درصد اعضا متاهل هستند. بعد خانوار اعضا نیز تقریبا 7 نفر است. سطح سواد در میان مدیران عامل بهتر است به طوری که تنها 16 درصد مدیران عامل بی سواد هستند. در مورد آموزش، تعداد 7 اداره و سازمان مختلف به اعضا مشاع ها آموزش می دهند که سازمان کشاورزی بیرجند با ارائه 31 درصد کلاس های آموزشی در صدر آن ها قرار دارد بیشترین کلاس های آموزشی در شهرستان بیرجند تشکیل شده و برنامه های آموزشی در خصوص کشاورزی و مسایل مربوط به چغندر کاری بیشترین وقت کلاس ها را به خود اختصاص داده است. مدت کلاس های آموزشی از نصف روز تا 90 روز بسته به نوع برنامه آموزشی طول کشیده است. روش های آموزشی گروهی و انبوهی در برنامه های آموزشی بکارگرفته شده است و در 24 درصد مشاع ها مزارع نمایشی نیز وجود داشته است. در حالی که 70% اعضا مشاع ها برنامه های آموزشی رادیو را گوش داده اند، تنها 15 درصد آن ها همین برنامه های را از تلویزیون تماشا کرده اند. برنامه های آموزشی ارائه شده طبق اظهار 70 درصد اعضا مشاع ها دارای تاثیرات مثبت بوده است اما با توجه به منابع کمیاب بویژه منابع آب و همچنین نظر به رواج کشت سنتی و آبیاری غرقایی در مشاع ها نیاز به گسترش آموزش های ترویجی شدیدا احساس می شود.