بررسی روند تغییرات عملکرد، رقابت درون گونه ای و رقابت بین گونه ای در برخی ارقام گندم ایرانی در طی 50 سال اخیر

به منظور مطالعه خصوصیات اکوفیزیولوژیک ارقام گندم ایرانی، چهار آزمایش در سال های زراعی 77-1376 و 78-1377 اجرا شد. آزمایش اول در سال زراعی 77-1376 و در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی فردوسی مشهد اجرا شد و درآن 12 رقم گندم نانوایی که مربوط به یک دوره زمانی 44 ساله بودند، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و با چهار تکرار مورد مطالعه قرار گرفتند. در این آزمایش تراکم کاشت، کود نیتروژن مصرف شده و تاریخ کشت همه ارقام یکسان بود. آزمایش دوم در سال 78-1377 و دو منطقه مشهد و اراک اجرا شد و 6 رقم از ارقام آزمایش اول که مربوط به یک دوره زمانی 39 ساله بودند، انتخاب و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه رقم، کشت شدند. در این آزمایش همه ارقام در تراکم و کود نیتروژن توصیه شده برای رسیدن به حداکثر عملکرد هر رقم کشت شدند و تاریخ کاشت همه ارقام 25 آبان بود. درآزمایش سوم همان 6 رقم آزمایش دوم با و بدون علف هرز یولاف وحشی، فقط در منطقه مشهد کشت گردیدند. در این آزمایش تراکم یولاف 80 بوته در مترمربع در نظر گرفته شد و سایر عملیات مشابه آزمایش دوم بود. درآزمایش چهارم نیز همان 6 رقم آزمایش دوم در سه تراکم مطلوب، مطلوب +3/1 و مطلوب +3/2 آن، در سال 78-1377 در دو منطقه مشهد و اراک کشت شدند و کلیه شرایط کشت مشابه آزمایش دوم بود و در هر دو سال بین عملکرد و شاخص برداشت همبستگی مثبت و معنی داری وجود داشت( 65/0=r در سال زراعی 77-1376 و 93/0=r در سال زراعی 78-1377) . همچنین در طی سال های زراعی آزاد سازی ارقام، عملکرد آن ها در حضور علف هرز افزایشی، بیوماس علف هرز در ارقام کشت شده با علف روند کاهشی و شاخص رقابت (ci)^2 نیز روند افزایشی داشت. با افزایش تراکم به بیش از حد مطلوب نیز عملکرد دانه کلیه ارقام کاهش پیدا کرد ولی نسبت کاهش عملکرد در هیچ کدام از ارقام معنی دار نبود. بنابراین به نظر می رسد که در زی سال های زراعی آزادسازی، ارقام از نظر عملکرد و رقابت بین گونه ای بهبود پیدا کرده اند، ولی از نظر رقابت درون گونه ای تفاوتی بین ارقام مشاهده نمی شود.